Tag Archives: 16de eeuw

Geschiedenis blog

Waar komt cricket vandaan? Ontstaan & uitvinding van cricket.

Het is een sport die wereldwijd meer en meer gespeeld wordt en na voetbal de meest gespeelde sport ter wereld is: cricket. Als historicus stel ik me dan natuurlijk de vragen: waar komt cricket vandaan? Waar en wanneer is cricket uitgevonden? Het antwoord op die vragen is echter niet zo eenduidig, maar in dit artikel probeer ik toch een bondig overzicht van de geschiedenis en het ontstaan van cricket te geven.

Wat is cricket?

Laat me allereerst al eens toelichten wat cricket is. Het is een (veel beoefende) balsport dat je met bal en slaghout speelt. Het doet me wat denken aan honkbal, hoewel het slaghout, veld en klederdracht wel duidelijk anders zijn. Aan de hand van de foto hieronder herken je waarschijnlijk de sport:

Hoe speel je nu cricket? Je begint allereerst met twee teams van 11 spelers en een veldje van 20 meter lang, de zogenaamde cricket pitch. Tijdens het spel gooit het ene team de bal (bowling genaamd) en slaat het andere team de bal weg (batting). Als slagman probeer je de gegooide bal weg te krijgen om zo over en weer op de pitch te lopen en ‘runs’ te maken.

Er zijn ook nog de wickets, wat een soort stokken op het einde van de pitch zijn, waarop houtjes rusten. Ook zij spelen mee in het puntensysteem. Maar om heel het spel te leren kennen, verwijs ik je naar de Wikipediapagina in de bronnen onderaan dit artikel. Anders wijk ik teveel af van de vraag waarom je hier bent: waar is cricket ontstaan?

Ontstaan cricket: middeleeuwen

Wanneer is cricket begonnen? Het is niet de makkelijkste vraag om op te lossen. Zoals ik al zei is cricket na voetbal de meest gespeelde sport ter wereld. Dat komt omdat het zo populair is in de landen van het Britse Gemenebest: Engeland en vooral India. De gigantische populatie daar zorgt voor de hoge spelerscijfers. Maar ook in de Verenigde Staten wordt cricket meer en meer gespeeld. Het ontstaan van cricket wordt dan ook vaak aan Engeland toegewezen.

Sommige bronnen plaatsen het ontstaan van het spel cricket in de middeleeuwen, tot zelfs in de 13de eeuw. Het zou dan een kinderspel gespeeld door boerenjongens zijn geweest.

Deze vorm van cricket, als ze toen al bestond, stond natuurlijk zeer ver van de hedendaagse vorm. Het dateren van het uitvinden van cricket als sport heeft dus ook te maken met de definitie die je aan bepaalde balsporten geeft.

Ontstaan cricket: Engeland

Meer concreet en duidelijk bewijs voor het uitvinden van cricket komt uit de 17de eeuw. Het land: Engeland! Dat verklaart de populariteit in de landen die beïnvloed zijn door de Britse cultuur. Het begin van cricket is dus misschien daar te plaatsen? Helaas voor de fans, maar waarschijnlijk toch niet.

Het soort van historisch bewijs voor het ontstaan van cricket in zeker al jaren 1600 wil ik nog met je delen. Want men had het niet specifiek over cricket. Historici vonden echter boetes uit de 17de eeuw die men kreeg als men cricket ging spelen, in plaats van naar de kerk te gaan. Onrechtstreeks bewijs voor het bestaan van de sport!

In de 18de eeuw zien we al beter historisch bewijs voor het ontstaan van cricket. De sport was toen ondertussen populair genoeg geworden dat men het organiseerde op scholen en universiteiten. Niet dat het voor iedereen zo een leuke tijd was. Denk maar aan de Engelse arbeiders die aan rachitis leden.

Ontstaan cricket: België

Een gedichtje uit de 16de eeuw, meer bepaald gedateerd in 1533, werpt echter een ander licht op de uitvinding van cricket. Het gaat over een gedicht dat weliswaar in Engeland is geschreven, door ene John Skelton.

Deze Skelton heeft het in zijn gedicht over 16de eeuwse wevers die geëmigreerd waren vanuit het toenmalige Vlaanderen, vanuit het gebied dat in de 19de eeuw België zou worden. Deze wevers, een toen bloeiende industrie in zowel Vlaanderen als Engeland, dat beschikte over kwaliteitsvolle wol, woonden in het zuidoosten van Engeland.

Skelton noemt in zijn gedicht deze Vlamingen de ‘King of crekettes’, oftewel de koningen (specialisten) van het zogenaamde ‘crekettes’.

Historisch en taalkundig onderzoek koppelt de uitdrukking ‘crekettes’ aan de (Vlaamse) zin ‘met de krik ketsen’. Dat zou volgens taalkundigen verwijzen naar het gebruik van het slaghout en het slaan van de bal. Het is ook niet zo verwonderlijk dat vanuit die uitdrukking de latere benaming ‘cricket’ is ontstaan.

De vraag is dan natuurlijk waarom er in België niet echt cricket wordt gespeeld. Het is verre van een populaire sport.

Ontstaan cricket: eerste cricket club

Het ontstaan van de eerste cricket club kan aan Engeland toegewezen worden. In de jaren 1760 zou er in Hambledon, vlakbij Portsmouth en Southampton, een cricket club zijn opgericht.

De meest actieve cricket club tot op de dag van vandaag is de Marylebone Cricket Club (MCC), gelegen in London. Ze is zo populair dat de wachtlijst om lid te worden bijna 30 jaar is, terwijl het lidmaatschap bijna 50.000 pond kost. Wanneer werd deze cricket club gesticht? Jawel, al in de 18de eeuw, namelijk in 1787.

Samengevat: uitvinding en ontstaan van cricket

Het mag duidelijk zijn na het lezen van dit artikel, de uitvinding van cricket of het ontstaan van cricket als sport is moeilijk te bepalen. Noch op vlak van tijd, noch op vlak van locatie.

Lange tijd werd gedacht dat het Engeland ging zijn. Het zou niet de eerste sport zijn die hier ontstond. En dat zou ook de populariteit in landen zoals Engeland, India en binnenkort ook de Verenigde Staten van Amerika verklaren.

Toch toont nieuw historisch bewijs aan dat het misschien wel van ergens anders komt, namelijk uit het gebied van wat even later België zou worden.

Waar het ook mag uitgevonden of begonnen zijn, het is duidelijk dat cricket in Engeland uitgroeide tot een mondiale sport. Het bestaan van de eerste crickets clubs, waarvan er ondertussen al enkelen 300 jaar bestaan, in Engeland, mag duidelijk maken dat het terecht is dat de Britten ondertussen zo verbonden zijn met deze balsport.

Zelf cricket spelen?

Wil je zelf aan de slag met cricket? Dan kan je bijvoorbeeld hier je basismateriaal aanschaffen via Bol:

Meer weten:
Cricket spel (Wikipedia)
Foto’s Pexel
Foto 3

Geschiedenis blog

Machu Picchu – Peru reisverslag (1)

Als historicus en geschiedenisleraar was een reis naar Machu Picchu al sinds mijn kindertijd een wens. Niet voor niets hing er in mijn slaapkamer een poster van de archeologische site op.Toen al sprak het tot mijn verbeelding.

Uiteindelijk werd die droom dan toch een werkelijkheid, want eindelijk maakte ik een rondreis van 3 weken in Peru., met Machu Picchu als eindbestemming.

Het verslag van die rondreis zal je hier op mijn blog kunnen lezen. Peru is immers een schat aan historische plekken, maar ook prachtige natuur. Daarom pen ik graag mijn ervaringen voor je neer én toon ik je mijn belangrijkste impressies met wat zelfgemaakte foto’s. Veel digitaal reisplezier!

Betekenis Machu Picchu: wat is het & vertaling

Machu Picchu kan je nog het makkelijkste omschrijven als een archeologische site met Incagebouwen. Deze gebouwen hadden verschillende functies, zoals wonen, opslag of onderwijs, maar de betekenis is niet altijd zeker te achterhalen. Vermoedelijk was het een buitenverblijf van de Incaleider, en waren er ook sacrale functies van de gebouwen. Net zoals die van de gehele site, waar je nu enkel nog maar ruïnes ziet staan.

Ook de vertaling is moeilijk. De term Machu Picchu stamt uit de oude Incataal: het Quechua. De meest simpele, en misschien ook meest logische vertaling, is die van “Oude Berg”. Ik noem deze de logische, aangezien de ruïnes in en tussen de met jungleplanten begroeide bergen liggen, zoals je ook op mijn reisfoto’s kan zien. De naam Machu Picchu kennen we echter niet uit oude Incageschriften, aangezien die er niet zijn. De verlaten stad had in moderne tijden, bij haar herontdekking onder de junglebegroeiing, al de bijnaam Machu (oud) gekregen. Verder onderzoek zou laten blijken dat de nabijgelegen bergtop Picchu werd genoemd.

Maar nogmaals: dit is geen zekerheid en de citadelstad had tijdens haar bestaan hoogstwaarschijnlijk een andere naam. Er is wel een onrechtstreekse getuigenis van een missionaris, die claimt dat de Inca’s in de 16de eeuw verwezen naar een junglestad genaamd ‘Pattalaqta’. Maar we zullen nooit zeker zijn of het over dezelfde citadel in de jungle gaat.

Waar ligt Machu Picchu?

Waar ligt Machu Picchu? In welk land ligt Machu Picchu? Wat is de ligging van Machu Picchu? Ook dat zijn vragen die sommige lezers van jullie al eens hebben gesteld. Hoewel het een wereldbekende historische plek is, is het niet altijd even makkelijk om het juiste historische relict bij de vele Zuid-Amerikaanse landen te plaatsen.

Want daar ligt Machu Picchu: in Zuid-Amerika, en om preciezer te zijn, in Peru. Vlakbij het toeristisch dorpje Aguas Calientes, waar je, zoals de naam al deed vermoeden, ook warmwaterbaden hebt, liggen de heuvels en bergen waarvan er eentje Machu Picchu heet. Naast deze berg, midden in de jungle, ligt de archeologische site met haar ruïnes op een hoogte van niet minder dan 2.430 meter.

Peru is het land met de rood en witte vlag, dat de laatste jaren door haar politieke instabiliteit regelmatig in het nieuws kwam. Het was echter ook één van de gebieden waar tot de verbeelding sprekende volkeren woonden zoals de Nazca’s of Inca’s.

Hieronder vind je een kaart met Machu Picchu in Peru op aangeduid:

De ligging van Machu Picchu beïnvloedt natuurlijk ook het klimaat dat je er tegen komt. En dat bepaalt dan weer je keuze of je het gaat bezoeken in november, december, januari…of in juli en augustus wanneer het in Europa zomer is.

Wanneer werd Machu Picchu gebouwd?

Machu Picchu is een 15de eeuwse citadel op grote hoogte. Ze werd gebouwd door het volk van de cultuur van de Inca. De exacte data is onmogelijk om te achterhalen wegens het gebrek aan historische bronnen, maar bestaand onderzoek plaatst de bewoning toch in zowat heel die 15de eeuw. De locatie werd ook al snel verlaten aangezien de Conquistadores voor de instorting van de Incacultuur zorgde. Zij waren zelf echter nooit tot in Machu Picchu geraakt.

Begin 20ste eeuw werden de ruïnes onder de overwoekerende jungle herontdekt. Het zou echter pas tot 1976 duren tot de ruïnes werden gerestaureerd.

Machu Picchu en de Inca’s: welk volk bouwde Machu Picchu?

Op de vraag wie bouwde Machu Picchu is het makkelijk antwoord geven. Het is immers, naast misschien de Maya’s, het meest bekende indianenvolk dat in Zuid-Amerika leefde, namelijk de Inca’s.

De ontdekking (herontdekking?) van Machu Picchu

De bekende Incastad verdween van de radar ten tijde van de binnenvallende conquistadores in de 16de eeuw. Ze zou pas eeuwen later, in de 20ste eeuw, herontdekt worden door een docent van de Yale University: Hiram Bingham.

Bingham ontdekte Machu Picchu in 1911 toen hij op zoek was naar verloren grootsteden van de Incas, waar hij hoopte rijkdommen te vinden. Hij was geen archeoloog, wel historicus, en de ontdekking van Machu Picchu was dus geen doel op zich en kan je eerder een gelukkig toeval noemen.

Bingham combineerde zijn onderzoek van historische bronnen, schrijfsels van de Spaanse conquistadores, met lokale orale overleveringen tijdens zijn reis in Peru. Tijdens zijn zoektocht zou hij, naast Machu Picchu, ook nog andere grootsteden van de Incas ontdekken.

Waarom is Machu Picchu een wereldwonder en werelderfgoed?

Sinds 1983 is Machu Picchu Unesco Werelderfgoed. In 2022 werd het door een internetpoll verkozen tot een van de nieuwe 7 wereldwonderen.

De stad is een voorbeeld van Incacultuur, zowel cultureel, economisch, politiek als zeker ook de architectuur. Ze is niet geheel uniek, want je vindt dezelfde elementen ook in andere, makkelijk bereikbare Incasteden die je vlot kan bezoeken tijdens een rondreis in Peru.

Het is echter het unieke en dromerige karakter van de jungle en de herontdekte archeologische stad dat het publiek aanspreekt en waardoor men het werelderfgoed vindt.

Hoe Machu Picchu bezoeken? Met welk ticket & prijs?

Dé manier om Machu Picchu tijdens je vakantie te bereiken en te bezoeken is eerst per trein, en de laatste etappe van ongeveer een half uurtje met het lokale toeristenbusje.

Weetjes Machu Picchu:

Aangezien er zoveel extra vragen gesteld worden over Machu Picchu, maar ook over de randactiviteiten rond de arcehologische site, besloot ik om de meest gestelde vragen hieronder op te sommen en te beantwoorden.

De antwoorde zijn van mezelf, gebaseerd op mijn reiservaring in Peru. Check dus zeker altijd de lokale websites om de meest recente info te weten te komen. Zo een belangrijke website is die van de toeristische dienst van Peru.

Machu Picchu en het incatrail

Als je op reis bent in Peru kan je ervoor kiezen om niet per trein maar te voet, door de jungle, naar de archeologische site van Machu Picchu te trekken. Je doet dit met een eigen dagrugzak terwijl er enkele lokale dragers de zwaarste spullen, zoals tent en kookgerei, voor je dragen.

De hike varieert van de formule die je kiest, maar duurt altijd minstens verschillende dagen. Je bent ook maar beter goed getraind, alhoewel je zeker geen sportief of afgetraind persoon hoeft te zijn.

‘s Morgens, vóór de toeristische drukte, kom je vanuit de jungle aan op de berg, met een magistraal uitzicht op de ruïne. Zeker de moeite waard!

Tijdens een rondreis in Peru krijg je vaak de keuze om de Incatrail te doen. Doe je hem niet, dan zal je reisbegeleider je meenemen naar andere mooie historische plekjes die zeker ook de moeite waard zijn!

Machu Picchu en hoogteziekte

De archeologische site ligt op een hoogte van ongeveer 2.400 meter. Het risico op hoogteziekte tijdens je bezoek aan Machu Picchu bestaat dus, maar is naar mijn mening zo goed als onbestaande. Er gaan immers genoeg toeristen in de Alpen skiën op grotere hoogtes!

De site is ook vaak een stopplaats op een rondreis of een vakantie van toch meerdere dagen in Peru. De kans bestaat dus dat je al veel hoger bent geweest, tijdens een bezoek aan bijvoorbeeld de Colca Canyon (Colcakloof) met haar condors. Die ligt immers op een 3.500 meter waardoor je dus al tijdens je rondreis went aan de hoogtes.

Toch zullen er bij elke rondreis in Peru mensen ziek worden, zo ook op de rondreis die ik deed. De lokale huisartsen hebben echter het nodige materiaal om je wat zuurstof en medicijnen te geven die je meteen laten opkikkeren. Je kan daarnaast ook zelf wat medicijnen tegen hoofdpijn of een verstopte neus meenemen, of de lokale (en legaal en ongevaarlijke) cocasnoepjes eten.

Mijn tip om hoogteziekte bij je bezoek aan Machu Picchu te voorkomen: op voorhand al wat aan je conditie doen en in het algemeen gezond proberen te leven.

Machu Picchu als puzzel

Als je tegelijk wilt ontspannen en fantaseren over een Zuid-Amerikaanse reis kan ik je aanraden om deze Machu Picchu puzzel 1000 stuks of de puzzel van 500 stuks te maken.

Machu Picchu en de lama

Op de reclamefoto’s voor Machu Picchu van reisbureaus zie je vaak een lama afgebeeld. Dat is ook logisch, want het is één van de nationale dieren van Peru.

Zo vind je de lama op producten als deze poster van Machu Picchu. Ideaal als souvenier of om bij weg te dromen.

Toch is het volgens mij niet hét belangrijkse dier in dit Zuid-Amerikaans land. De vlag, met haar rood en witte kleur, zou immers verwijzen naar de flamingo. Je vindt de vogel immers ook in het wild. Ook de condor is een vogel die toch wel vrij typerend voor Peru is en die je zeker zal spotten tijdens je rondreis.

Daarnaast heb je ook nog verschillende nevensoorten van de lama die je tijdens een reis door Peru zeker zo vaak gaat zien, zoals de alpaca. De alpaca is een stuk zachtaardiger dan de lama en daarom al sneller gebruikt om, in ruil voor een vergoeding, te poseren voor toeristenfoto’s. Ook de truien, sjaals, handsschoenen en eigenlijk zowat alles van wol worden zo goed als altijd van alpaca gemaakt.

Machu Picchu: uitspraak

Elke taal heeft haar specifieke uitspraak. Maar wil je zo dicht mogelijk bij de Incataal van het Quechua zitten, dan spreek je de C maar best als een K uit. Machu Pikchu is de manier waarop de lokale gids het ons aanleerde.

Geschiedenis blog

Het Steen in Antwerpen: geschiedenis

Wanneer je de stad Antwerpen bezoekt kan je niet om Het Steen heen. Maar wat is eigenlijk de geschiedenis van Het Steen in Antwerpen? Die leg ik je hieronder kort uit.

Wat is Het Steen in Antwerpen: geschiedenis

Het Steen, ook wel ‘T Steen genoemd, is één van de belangrijkste historische gebouwen in de stad Antwerpen. Telkens ik een stadswandeling maak passeer ik er even. Sinds de renovatie van Het Steen kan je er ook heerlijk op wat bankjes onder de bomen zitten mét een mooi uitzicht op de Schelde. Natuurlijk dé rivier van ‘t Stad!

Het Steen is trouwens ook het oudst bewaarde gebouw van Antwerpen. Het stamt uit het eerste kwart van de 13de eeuw en vormde het poortgebouw van de daar gelegen Antwerpse burcht. Later werd het, tot zelfs in de 19de eeuw, gebruikt als gevangenis en erna als tehuis voor oorlogsinvaliden. Sinds het midden van de 19de eeuw is het gebouw in het bezit van de overheid.

De overheid richtte er lange tijd een museum in. Maar toen ik het in 2022 bezocht was Het Steen al volledig gerenoveerd en helemaal omgetoverd tot een modern bezoekerscentrum. Net zoals zovele anderen had ik wat schrik toen ik de plannen zag, waar het historische gebouw gemixed werd met een hypermodern toeristisch bureau. Maar ik moet toegeven: het is geslaagd. Je kan vlot het historische gebouw bezoeken, zonder problemen geraak je in het modern toeristisch gebouw en op een natuurlijke manier geraak je op platform aan de Schelde met een mooi uitzicht.

Het Steen in Antwerpen: het gebouw

Wanneer je dit historisch gebouw bezoekt, zal je verschillende leuke dingen opmerken. Van mooie architectuur tot bodemloze putten, Het Steen in Antwerpen heeft het allemaal.

Zoals je hierboven op mijn foto al snel merkt, zie je verschillende versieringen aan de gevels. Deze zijn mooi gemaakt (en gerenoveerd) en geven je wat meer informatie over de geschiedenis van de stad Antwerpen. Zeker het wapenschild is eentje om zeker in detail te bekijken.

Het Steen in Antwerpen: legendes

Natuurlijk heeft een gebouw zoals Het Steen in Antwerpen niet alleen een geschiedenis, maar ook een rijk verleden vol legendes.

Zo speelt het een rol in, naar mijn persoonlijke mening, één van de beste albums van Suske en Wiske: de 7 Schaken. Hierin wordt de stichtingslegende van Antwerpen uit de doeken gedaan door het verhaal van Antigoon de reus en de Romeinse soldaat Brabo. Een verhaal dat je trouwens ook uitgebeeld ziet op de fontein op de Grote Markt van Antwerpen, voor het stadhuis.

Volgens bovenstaande legende woonde de reus Antigoon zelfs in Het Steen, waar hij de schepen op de Schelde terroriseerde. Die legende zou zelfs de naam aan Antwerpen (= ‘Handwerpen’) hebben gegeven, alhoewel een meer realistische ontstaansgeschiedenis van Antwerpen misschien wel interessanter is om te lezen.

Ook in andere albums van Suske en Wiske speelt Het Steen een rol. Net zoals in liedjes van Bobbejaan Schoepen.

Waar ligt Het Steen in Antwerpen?

Als je Antwerpen bezoekt, dan moet je eigenlijk ook Het Steen bezoeken. Ik passeer er altijd wel tijdens mijn stadswandeling. Je vindt het terug aan de rechteroever van de Schelde.

Waarschijnlijk passeer je tijdens je bezoek aan ‘t Stad al de Meir en de Grote Markt. Als je dan doorsteekt via een van de zijstraten van de Grote Markt kom je terecht bij de Schelde. Al van de Grote Markt kan je de oever zien liggen. Onderweg passeer je ook nog de Onze-Lieve-Vrouwe Kathedraal van Antwerpen en de ruien, die ondergrondse kanalen die nu nog altijd onder de stadsstraten lopen en zowel te bewandelen als te bevaren zijn.

Kom je aan bij Het Steen, dan zie je de mooie en monumentale ingang van het historische gebouw. Met links vooraan een andere legendarische figuur uit de Antwerpse folklore: Lange Wapper.

Aan de oevers van de Schelde vind je trouwens niet alleen Het Steen. Zoals ik al zei kan je er gezellig zitten op de bankjes onder de bomen met uitzicht op het water en de rivierbus. Maar je kan er ook wandelen op de voorziene platformen en genieten van het uitzichten. Wandel je een eindje verder, dan kom je aan op die andere hotspot in Antwerpen: het Eilandje met musea zoals het MAS en het Red Star Line Museum. Ook aanraders, zoals zoveel andere plekjes zoals het Letterenhuis.

Verder lezen:
Wikipedia
Stad Antwerpen – Het Steen bezoeken
Stad Antwerpen – Weetjes

Geschiedenis blog

Het verhaal van het verdronken eiland Testerep

Wist je dat er een verdronken eiland voor de Belgische kust ligt? Het heeft zelfs een aparte naam: Testerep. Ik ging op het strand van Middelkerke een wandeling maken en ik vertel je graag het verhaal van het verdronken eiland Testerep.

Testerep / Ter Streep: de naam

Laten we beginnen met de naam van het verdronken eiland, namelijk Testerep. Net zoals ikzelf zullen velen andere dit toch wel een eigenaardige naam vinden. En dat is niet vreemd, want het is een verbastering van een oude uitdrukking.

De naam bestaat al sinds de 5de-6de eeuw, in de periode van de vroege middeleeuwen dus. Het zou komen van het West-Vlaamse ‘het is erop’, aangezien Testerep verwees naar een verhoogd landschap.

In de volksmond werd Testerep ook wel ‘Ter Streep’ genoemd.

Testerep: een eiland en schiereiland

Maar wat is Testerep eigenlijk? Wel, kortweg gezegd kan je het een eiland noemen. Of zo ontstond het toch in de 5de-6de eeuw. Het was een eiland van zand dat voor de Belgische Noordzeekust lag, tussen wat nu Nieuwpoort en Bredene is en voor Oostende, Westende en Middelkerke. Zeker die laatste drie badsteden hebben trouwens een directe link met Testerep, maar daarover vertel ik je hieronder meer.

Hieronder zie je een oude kaart van de Belgische kust, waar de situatie met het eiland Testerep en het vasteland duidelijk herkenbaar is. (voor zij die van oude kaarten houden raad ik aan om zeker eens te lezen over de Ferrariskaart)

Hoe kon er nu een eiland voor de Belgische kunst ontstaan? Wel, in de vroege middeleeuwen lagen er nog lang geen golfbrekers zoals we die nu kennen. Die komen er pas later, om zo de golven letterlijk te breken, zodat het strand er minder onder te lijden had. Dat betekent ook dat het strand er in de middeleeuwen heel anders bijlag. Het had veel meer te lijden onder de getijden van eb en vloed en had een ruwer uitzicht dan het vaak vlakke beschermde toeristische strand dat we nu kennen. Je zou het middeleeuwse strand in België zelfs kunnen vergelijken met een waddenkust, zoals we in Nederland kennen, of de regio rond de Deltawerken zoals die van Neeltje Jans.

Het is onder die getijdenkrachten dat er in de loop der jaren een ophoping van zand kwam. Die ophoping werd uiteindelijk zo groot en hoog dat je het een eilandje kon noemen: Testerep. Omdat het eilandje nog niet hoog genoeg was en dus bij vloed overstroomde, zou het nog lang duren voor het bewoond werd.

In de 10de eeuw, enkele eeuwen na haar ontstaan dus, waren er wel al duinen gevormd op Testerep. Die beschermden het eiland tegen vloed, wat bewoning en het ontstaan van een heuse nederzetting voor vissers en herders mogelijk maakte. De toenmalige graven van Vlaanderen zouden zelfs een deel van een schaapsweide op Testerep schenken aan de Sint-Pietersabdij in Gent (die aan het Sint-Pietersplein ligt, niet te verwarren met de Sint-Baafskathedraal in het oude Gentse centrum).

Testerep werd wat beter aangelegd door de mens, denk aan dijken, en de nederzettingen konden uitgroeien tot dorpjes. In de 12de eeuw werd er zelfs een heus kerkje op gebouwd ter ere van Marie: de Sanctae Mariae de Testreep. Wat later verbasterd zou worden tot Mariakerke, nog zo een kustplaats die aan Testerep gelinkt kan worden.

Testerep en huidige badsteden: Raversijde, Bredene, Oostende, Westende, Middelkerke en Mariakerke

Ik haalde het al een paar keren aan: verschillende badplaatsen zijn te linken aan Testerep. Ik vind het persoonlijk altijd wel interessant om hedendaagse namen te linken aan hun (vaak vergeten) geschiedenis. Want plaatsnamen vertellen ons veel over de historie van ons landschap. Daarom ga ik er graag even dieper op in.

De meest duidelijke link zijn Westende, Oostende en Middelkerke. Westende en Oostende zouden stadjes zijn die zich zouden ontwikkelen aan weerszijde van Testerep. Daarom ook hun naam: West-ende (het westelijk einde) en Oost-end (het oostelijke einde). Een leuk weetje, aangezien Westende en Oostende ontstonden toen Testerep nog bestond, maar het eiland hebben overleefd. Oostende kennen we natuurlijk van de kunstenaar Ensor.

Het strand met zicht op Westende

Je kan Oostende trouwens zien als 2 verschillende steden in de geschiedenis: een oud-Oostende en een nieuw-Oostende dat men zal stichten na het verlaten van Testerep als nederzetting.

Je kan ondertussen wel al raden waar Middelkerke lag, ten opzichte van Testerep, Oostende en Westende. Het lag, zoals de naam zelf al aangaf: middenin!

Het strand met zicht op Middelkerke

Verder heb je ook nog Mariakerke, afkomstig van het kerkje op Testerep. Bredene verwijst dan weer naar een van de geulen die Testerep van de rest van het land afsneed: ‘Brede Eede’. Verder had je ook nog de nederzettingen zoals Walraversijde, wat we nu nog Raversijde noemen, en Lombardsijde.

Het einde van het eiland Testerep

We kunnen Testerep echter niet meer zien. Het is al lang verzwolgen door de zee, wat ook de reden is waarom we het hebben over het verdronken eiland Testerep. De aanleg van de golfbrekers heeft nog eens voor een extra laag zand gezorgd, wat betekent dat de resten van Testerep nu zo een meter of twee onder het zand bedolven zullen liggen.

Maar hoe komt het nu dat Testerep verdwenen is? In de 13de eeuw kreeg Oostende van de Vlaamse gravin Margaretha toestemming om zich verder als stad te ontwikkelen. Hiervoor werd een deel van de duinengordel van Testerep afgevlakt. Er zou ook een dam komen die de westelijke geul zou afsluiten, waardoor Testerep een schiereiland in plaats van het gekende eiland werd.

Als je je nog het eerste deel van dit blogartikeltje herinnert, dan weet je dat op deze manier de getijden weer invloed op Testerep kregen. Vooral de stormvloeden braken het natuurlijk gevormde Testerep weer verder af. Zoals altijd evolueert de natuur en onze omgeving, en ook Testerep onderging dit lot.

Zo zal men na de Sint-Vincentiusvloed van 1394 Testerep verlaten en meer landinwaarts het nieuwe Oostende stichten. In de 15de en 16de eeuw zou de getijdenwerking het eiland Testerep voorgoed laten verdwijnen in zee. Enkel het zuidelijk deeltje van Testerep zou na inpoldering nog deel uitmaken van het vasteland. De huidige kustlijn zou na onderzoek ongeveer op wat de helft van Testerep was, lopen. Loop je dus aan de rand van onze Belgische kust tussen Westende en Oostende, dan loop je op een stukje Testerep!

Het hedendaagse verdronken eiland Testerep

Er zijn dus verschillende kuststeden die hun bestaan en zelfs naam te danken hebben aan Testerep. Maar er zijn nog talloze andere hedendaagse verwijzingen naar Testerep te vinden.

Onderzoek met bodemscans wees uit dat er ter hoogte van het casino van Oostende, enkele honderden meters zeeinwaarts, structuren onder het zand liggen. Sporen van het verdronken land Testerep.

Op het provinciedomein Raversijde werd dan weer een speelbos geopend waar kinderen en hun ouders de geschiedenis van Testerep kunnen ontdekken. Deze speelzone draagt dan ook toepasselijk de naam Testerep.

Testerep is zelfs de naam van een heuse Facebookgroep. Die bestaat uit inwoners van onder andere Oostende, Westende en Middelkerke, die zich door de voorgeschiedenis van het eiland (en schiereiland) Testerep eeuwen later nog altijd verbonden voelen.

Wil je dus eens een historische getinte strandwandeling maken? Dan weet je nu waar je moet zijn!

Wil je echter meer weten over de geschiedenis van de Noordzee? Lees dan zeker eens mijn artikels over de Herald of Free Enterprise of Neeltje Jans. Of ben je eerder geïnteresseerd in onze relatie met water in de geschiedenis? Dan kan ik je aanraden om eens over de mysterieuze ruien van Antwerpen te lezen.

Bron:
Wikipedia
Provincie West-Vlaanderen
G-Geschiedenis
RouteYou
Kaart Wikipedia
Foto zee: Pexels
Foto’s strand Historicus Rob

Geschiedenis blog

Jacob van Deventer: zijn historische atlas toegelicht

Ik heb het op mijn blog al eens over de historische atlas van graaf Ferraris gehad (lees er hier meer over), maar nu stel ik graag een andere in de kijker, namelijk de stedenatlas van Jacob van Deventer. Wie was die Jacob? En wat voor atlas maakte hij? Ik zocht het voor je uit!

Ben je eerder op zoek naar je eigen exemplaar? Haal dan hier via bol je eigen exemplaar van de stedenatlas in huis.

Klik hier om de stedenatlas te kopen

Wie was Jacob van Deventer?

Over Jacob van Deventer is eigenlijk niet zo veel te geweten. Men dateert zijn geboorte in het begin van de 16de eeuw. Wat we wel zeker weten, is dat hij zich in 1520 inschreef aan de Leuvense universiteit. Daar begon hij met geneeskunde en wiskunde, maar hijj veranderde al snel naar cartografie en landmeetkunde.

Ook waar hij vandaan komt is niet heel duidelijk. Men vermoedt dat hij in Kampen werd geboren, maar hij zou zijn jeugd wel in Deventer hebben doorgebracht. Vandaar ook zijn naam: Jacob van Deventer.

Historische kaarten? Jacob van Deventer!

Waarom is die Jacob van Deventer nu zo belangrijk? Wel, zoals gezegd ging hij zich tijdens zijn studies in Leuven interesseren in cartografie. In 1536 maakte hij dan zijn eerste kaart, eentje van het hertogdom Brabant. Speciaal aan die kaart was het feit dat het de eerste gedrukte kaart in de Nederlanden was!

Hij zou later nog van andere gewesten, zoals Holland en Friesland, maken. Als cartograaf maakte hij hierbij als eerste gebruik van de driehoeksmeting.

Door zijn kunde en gebruik van, in die tijd, moderne technieken, worden de kaarten nog altijd geroemd voor hun nauwkeurigheid.

De historische Atlas van Deventer

Uiteindelijk spreken we nu van de Atlas van Deventer, een historische atlas gemaakt door Jacob van Deventer dus.

Die historische atlas van Deventer kwam er in opdracht van de Spaanse koning Filips II, die ook de hoogste machthebber in onze Nederlanden was. De bedoeling was om de steden van de Nederlanden in kaart te brengen.

De oude kaarten van Deventer die ons de steden van de Nederlanden tonen, hadden natuurlijk een militaire bedoeling. Steden waren in die 16de eeuw de bolwerken die men als militair doelwit het belangrijkste van allemaal achtte.

De Atlas van Deventer: tot de dood

Jacob van Deventer werkte aan zijn kaarten en atlas tot aan zijn dood in 1575.

In de 15 jaar dat er aan de Deventer Atlas gewerkt werd, produceerden men meer dan 250 kaarten. Er werden telkens 3 versies gemaakt: een eerste versie, een hoofdkaart (een soort nette versie met ook de omgeving rond de stad) en een bijkaart (met enkel de stad). Niet elke versie van elke stad is in de loop der tijden bewaard gebleven, waardoor men uiteindelijk een 222 stadsplattegronden kon terugvinden één of meerdere versies.

Atlas van Deventer: welk gebied tonen de historische kaarten?

Het gebied dat de historische kaarten van de Deventer Atlas tonen strekt zich uit van Noord-Frankrijk tot hoog in Friesland en Groningen, en van de Noordzee tot het westen van Duitsland en Luxemburg.

Dat is dus zowat de gehele Nederlanden wat, voor iedereen die in de toenmalige 16de eeuwse steden interesse heeft, de kaart dus een must maakt!

De historische Deventer Atlas kopen doe je hier:

Goed, de Deventer stedenatlas is dus wel interessant om te hebben. Maar waar kan je die historische Deventer Atlas kopen? Makkelijk, je ka dat via deze link van Bol of via onderstaande link. Veel plezier ermee!

Historische Deventer Atlas met historische kaarten: besluit

Hoewel er wat mysterie rond Jacob van Deventer zelf hangt, is het duidelijk dat zijn historische kaarten van groot belang zijn geweest. Zoals altijd waren deze stedenkaarten vanuit militair oogpunt gemaakt (denk aan de Ferrariskaarten), maar dat zorgt enkel voor een verhoogde nauwkeurigheid.

De Deventer Atlas is zeker de moeite om te hebben. Je krijgt een mooie gedetailleerde blik op de steden uit de 16de eeuwse Nederlanden. Dat maakt deze oude kaarten interessant voor inwoners van zowel het huidige België als Nederland.

We mogen alvast blij zijn dat we nog altijd kunnen genieten van deze historische atlas. Ik vind ze alvast de moeite!

Haal hier via Bol je eigen exemplaar van de stedenatlas in huis! Het is dezelfde uitgave die je ook in bibliotheken en scholen vindt. Een aanrader om in huis te hebben!

Bron:
Wikipedia
Heemkunde Vlaanderen