Een artikel over de bekende Vlaamse datum 11 juli 1302, meer bepaald de Guldensporenslag, de bekende opstand in Vlaanderen, kon niet lang uitblijven. De Brugse Metten vormden immers een aanleiding tot dit nieuwe conflict.
Opstand in Vlaanderen
In mijn vorig artikel kon je al lezen over de graaf van Vlaanderen die het zwaar te verduren kreeg. De Franse koning had immers zijn zinnen op gebiedsuitbreiding gezet en legde meer en meer druk op de graaf, tot die uit beeld was. De Franse koning had immers samengewerkt met de rijkere patriciërs. De ambachtslieden en de entourage van de graaf zochten daarom elkaars gezelschap op.
Omdat ook de ambachtslieden teveel onder druk van de patriciërs kwamen te staan, kon een opstand niet uitblijven. Dit gebeurde al in Gent, op de Vrijdagsmarkt en het Gravensteen. En niet veel later in Brugge. Met de Brugse Metten, waarbij men Fransgezinden in de val lokte en doodde, begon een bloederig hoofdstuk in deze revolte.
Wil je meer weten over de graven van Vlaanderen? Dan kan ik je het boek van Edward De Maesschalk aanraden.
De Fransen plannen wraak na de Brugse Metten
De Fransen wilden als wraak Vlaams bloed zien vloeien. Let wel, het gaat hier om het graafschap Vlaanderen en niet Vlaanderen in zijn huidige vorm.
Gwijde van Namen, zoon van de graaf van Vlaanderen, vormde het verzet in westelijke Vlaanderen. Dit deed hij samen met Willem van Gulik en een klein ridderleger. In de steden zelf waren het de ambachtslieden die de positie van de verdreven Fransgezinde patriciërs invulden.
Ondertussen brachten Frankrijk haar ridderleger op orde.
11 juli 1302
11 juli 1302 is nu nog altijd een belangrijke datum voor het huidige Vlaanderen. Op die dag leverden troepen uit het graafschap Vlaanderen slag met het Franse ridderleger. Dit gebeurde bij Kortrijk.
Het Franse ridderleger bestond uit ridders die ervaren waren in veldslagen. Tegenover zich zagen zij weinig evenwaardige ridders. Uit het graafschap Vlaanderen hadden zich niet meer dan een vijfhonderd ridders verzameld. Zij werden wel ondersteund door voetvolk van rond de negenduizend man. De Fransen hadden echter meer dan tweeduizend ridders mee, met daarbij nog eens bijna vijfduizend man aan voetvolk, waaronder boogschutters.
De Guldensporenslag
Hoe kon het nu dat het leger uit het graafschap van Vlaanderen, met maar een paar ridders en vooral simpele ambachtslieden, deze veldslag won? Simpel: door wat hulp van de natuur.
De omgeving bij Kortrijk was immers zeer drassig. Dit zorgde ervoor dat de paarden met hun zwaar bewapende ridders op de rug maar moeizaam vooruit kwamen. Een ridder woog wel wat en ook een paard droeg vaak zware stukken harnas ter bescherming.
Daarbij kwam ook nog het feit dat er een beek lag die de twee legers van elkaar afscheidde. Daar kon een normaal paard met berijder wel over springen. Maar het drassige landschap besloot er anders over. Paarden geraakten niet in galop om de sprong te wagen. Anderen sprongen wel maar kwamen slecht neer. Paarden struikelden, vielen, en ook de ridders op hun rug kwamen op de grond te liggen. Zo waren de Fransen een vogel voor de kat en kon het voetvolk zijn slag slaan. Een ridder te paard is immers veel sterker dan een ridder die net op de grond is gevallen en op de zompige grond niet snel recht geraakt.
Zo won het graafschap Vlaanderen de Guldensporenslag tegen de Fransen. Maar vanwaar komt die naam nu? Het verhaal gaat dat na de veldslag er overal vergulde sporen lagen van de verslagen ridders te paard. De oorlogstrofee van het graafschap!
De Guldensporenslag: keerpunt in oorlogsvoering
Dat deze overwinning nog lang zou nazinderen in Vlaams gedachtegoed weten we allemaal. Maar wist je dat het ook een keerpunt was in de manier van oorlog voeren?
Voor het eerst in de geschiedenis bleek dat voetvolk het kon winnen van ruiters. In de tientallen jaren daarna zou het belang van de ridder te paard kleiner en kleiner worden. Ook tegenover boogschutters zouden ze zwak blijken te zijn.
11 juli 1302: hoogtepunt van een sociale en politieke revolutie
De Guldensporenslag op 11 juli 1302 bleek niets minder dan het hoogtepunt van een sociale en politieke revolutie te zijn. Het graafschap Vlaanderen kon nu blijven bestaan als zelfstandig graafschap. Het belang van deze slag moet dan ook vooral in dit licht worden gezien.
Het graafschap had zich bevrijd van meer dan vijftig jaar Frans bewind. De ambachtslieden hadden zich bevrijd van het juk van de patriciërs. Ook zij konden nu deelnemen aan de politiek in de steden.
Wil je je verder verdiepen in de geschiedenis van Vlaanderen? Dan kan ik je het boek Vlaanderen in de middeleeuwen bij Bol aanraden.
Bron: Boek: ‘Geschiedenis van de Nederlanden’, HBUitgevers, 2004, J.H.C. Blom – E. Lamberts – Redactie
