In 2024 zal het, vooral in België, over Ensor gaan. Maar wie is James Ensor? Sommige mensen vragen zich zelf af: wat is Ensor? Maar mensen vragen zich ook af hoe Ensor gestorven is en waar hij ligt begraven. James Ensor is dus duidelijk een persoon die tot de verbeelding spreekt.

Er zijn al vele websites over James Ensor geschreven (naar verschillenden link ik in dit artikel), maar voor de lezers van deze blog vat ik het leven en de persoon van James Ensor nog eens bondig samen.

Wie is James Ensor?

De vraag ‘wat is Ensor?’ is verkeerd. Want laat het al meteen duidelijk zijn, het gaat over een persoon. Maar wie is Ensor?

Voor zover ik weet is er maar één bekende Ensor: James Ensor. Hij leefde van 1860 tot en met 1946 in België. Hij was een kunstenaar die vooral werkte in de kunststroming van het symbolisme, hoewel hij eerder als een vernieuwer van de (Belgische) moderne kunst werd gezien en niet zomaar een kunstenaar van één kunststroming. Naast schilder hield hij zich ook bezig met het bespelen van verschillende muziekinstrumenten.

Dat kunstenaarschap werd bepaald door zijn jeugd. Zijn vader werd slecht behandeld door de rijkere sociale klasse van de 19de eeuwse Belgische maatschappij. De toenmalige burgerij was niet mals voor zij die faalden in het bedrijfsleven, zoals de vader van James Ensor was overkomen. Die negatieve gevoelens tegenover de burgerij vind je terug in veel kunstwerken van Ensor. Daarnaast werd hij ook beïnvloed door zijn moeder, maar daarover hieronder meer. Ook zijn zus zou een invloed zijn, aangezien zij vaak als model poseerde.

Voor de rest hield hij zijn privéleven vooral voor zich. Hij zou nooit trouwen, maar had zeker wel relaties met verschillende vrouwen doorheen zijn leven.

Een rode draad door zijn leven, al sinds zijn jeugd, zou wat opstandig en baldadig gedrag zijn. Niet voor niets dus dat hij mee de kunst zou vernieuwen door het experimenten met (minder) realistische weergaven.

Ironisch gezien werd hij, hoewel hij vanuit zijn jeugd weinig moest weten van de hogere sociale klassen, verheven in de adelstand. Hij had immers een grote impact op de kunsten gehad. Een prestatie waarvoor België hem beloonde met de titel baron.

Ensor en het symbolisme en moderne kunst

Zoals ik hierboven al vermeldde kan je de kunstenaar Ensor moeilijk in één hokje plaatsen. Hij wordt vaak gekoppeld aan het symbolisme.

De kunststroming van het symbolisme bereikte haar hoogtepunt rond de overgang van de 19de naar de 20ste eeuw. Zoals de naam al doet vermoeden, ging het in deze kunststroming eerder over de verbeelding en de fantasie. Het symbolisme vormde dan ook een reactie op de eerdere kunststroming van het realisme, dat eerder vasthield aan realistische weergaven en zo creativiteit wel eens durfde beknotten.

Ensor zou echter ook de brug vormen naar de zogenaamde moderne kunst. Hierin gingen kunstenaars meer gaan experimenteren, waardoor ze vaak nog verder dreven van het realisme. Denk bij deze kunststroming ook aan kunstenaar zoals Picasso.

De werken van Ensor zijn ook divers van aard. Van een eerder klassiek zelfportret tot de bekende intrede van Christus dat vele chaotischer oogt, tot de intrige met de symbolische maskers.

Waar leefde James Ensor? Waar is Ensor geboren? In Oostende!

Je kan hem een halve Belg noemen, aangezien zijn vader van Britse afkomst was en hijzelf zelfs in het Britse Brighton werd ingeschreven. Toch zou Ensor zijn hele leven in België wonen, en nergens minder dan aan zee in Oostende, met vooral zijn Belgische moeder.

In Oostende baatte zijn moeder een winkeltje met snuisterijen uit: souveniers die typisch zijn voor de zee zoals schelpen, maar ook (carnavals)maskers. Vooral dat laatste had een blijvende impact op de kunstenaarscarrière van Ensor.

Welke kunstwerken maakte James Ensor?

Naast tekeningen en etsen zijn vooral zijn schilderijen wereldberoemd. Enkele voorbeelden zijn: ‘De intrede van Christus in Brussel in 1889’ (zie hieronder), ‘de Intrige’ of ‘Geraamten twistend om een gehangene’.

Persoonlijk vind ik zijn (bekendere) werken altijd een luguber kantje hebben. Je voelt dat Ensor veel symboliek in zijn kunstwerken stak. Het is daarom zeker de moeite om je er eens in te verdiepen. Zo gebruikte hij de maskers eerder om het ware gelaat (volgens hem) van personages zoals de burgerij te tonen.

Hoe is James Ensor gestorven en waar ligt Ensor begraven?

Niet minder dan 850 kunstwerken maakte James Ensor tijdens zijn leven. Ensor is gestorven op de gezegende leeftijd van 89 jaar, in het ziekenhuis.

James Ensor ligt begraven naast de toren van de duinenkerk Onze-Lieve-Vrouw-ter-Duinen in Mariakerke, een deelgemeente van Oostende.

Hoeveel is een Ensor waard?

De waarde van een Ensor kan fel variëren. Er zijn al werken verkocht voor enkele honderden euro’s, maar ook voor verschillende honderduizenden euro’s. Het recordbedrag was 7,4 miljoen euro voor het werk ‘De bedroefde Pierrot’ uit 1892. De prijzen voor een kunstwerk van Ensor blijven wel stijgen, hoewel niet elk kunstwerk even vlot verkocht wordt.

Ensor en de Belgische 100 frank

De impact van James Ensor op de kunstgeschiedenis was groot. Hij is dan ook één van de bekende Belgen. Dat leverde hem zelfs de eer op om lang op het briefje van de Belgische 100 frank afgebeeld te worden. De Belgische frank was de munteenheid in België, vooraleer er werd overgestapt op de euro.

De moeite waard: de Ensor wandeling in Oostende

Oostende is duidelijk dé stad van Ensor. Hij werd er geboren, leefde er en ligt er nog altijd begraven. Het is dus niet verwonderlijk dat de stad aan zee een heuse wandeling rond de kunstenaar ontwikkelde.

Naast een thematische wandeling heb je ook een Ensorhuis en andere bezoekwaardige plekjes. MEer informatie vind je op de website van Oostende.

Ensor 2024

2024 zal voor altijd hét Ensorjaar zijn. En misschien wel eens goed. Want veel mensen kennen hem van enkele zeer bekende werken. Velen vergeten echter zijn meer klassieke schilderijen en tekeningen, zijn etsen en zijn stillevens. Het is daarom goed om nog eens een volledig overzicht van zijn carrière te krijgen.

Meer informatie over dat Ensorjaar vind je op de website over Ensor 2024.

Wie is Ensor: samengevat

Persoonlijk ben ik fan de bekendere werken van Ensor. Het is ook interessant om te zien dat belangrijke zaken uit zijn leven zo een impact op zijn werk hadden: wat rebels gedrag, leven in Oostende, de slechte behandeling van zijn vader door de burgerij of zijn moeder die maskers verkocht.

Dat maakt het bekijken van een symbolische werk van James Ensor interessant. 2024 is dus met recht en rede voor altijd het Ensorjaar!

Meer lezen:
Wikipedia
Visit Vlaanderen
Graf Ensor
Intrede van Christus in Brussel in 1889
Zelfportret