Tag Archives: 16de eeuw

Geschiedenis blog

Rachitis (Engelse ziekte) in de geschiedenis

Ik schreef al eens een artikel over ebola, maar ook andere ziektes hebben een interessante geschiedenis. Eentje daarvan is rachitis, ook wel de Engelse ziekte genoemd, waarvan het voorkomen beïnvloed werd door onze eigen socio-culturele en economische geschiedenis. In Engeland was het immers niet alleen maar leuk in die tijden, zoals tijdens het spelen van cricket. Nieuwsgierig? Lees dan zeker verder!

Wat is Rachitis?

Rachitis (geregeld als ragitis fout geschreven) wordt ook wel de Engelse ziekte genoemd. Maar wat is nu de Engelse ziekte? Wel, het is een aandoening die wordt veroorzaakt door een tekort aan vitamine D en calcium. Dat tekort heeft een rechtstreekse impact op botvorming, vooral wanneer het bij kinderen voorkomt. De volwassen variant van rachitis wordt ook wel osteomalacie genoemd.

De belangrijkste oorzaak van het tekort aan vitamine D is het gebrek aan zonlicht. We zullen in onze menselijke geschiedenis zien dat we dit zelf in de hand hebben gehad en dus het voorkomen van de aandoening zelf vermeerderen.

Het effect op de botvorming is natuurlijk negatief: verkromming van ledematen, O-benen of X-benen, beschadigd gebit … De behandeling hangt dus ook af van de lichamelijke problemen die men door deze ziekte krijgt. Vroeger werd wel geregeld een hoogtezon gebruikt om kinderen genoeg zonlicht te geven.

Waarom de Engelse ziekte: geschiedenis van rachitis

Maar waarom wordt rachitis u de Engelse ziekte genoemd? En wat is de link met onze socio-culturele en economische geschiedenis? Wel, de link is terug te vinden in onze opkomende industrie. En dan denk je natuurlijk meteen aan de Industriële Revolutie in Engeland.

Velen denken echter dat rachitis in Engeland vooral begon voor te komen (daarom de bijnaam Engelse ziekte) maar dit is niet zo. Want ook in de Nederlanden zijn door archeologie botten met rachitis gevonden, stammend uit de periode vanaf de 16de eeuw.

Waarom kwam dit nu al duidelijk in de Nederlanden, en hoogstwaarschijnlijk ook in andere gebieden, regelmatig voor? Wel, het was de mode om lichaamsbedekkende kleding te dragen. Lange broeken, lange kleden, omslagdoeken…want een bleke huid was een statussymbool. Iemand die elke dag op het veld werkte zou bruingebrand zijn, een bleke huid zou je dus een ‘rijkere’ status geven. Maar met lichaamsbedekkende kledij konden ook de landbouwers toch nog wat van die blekere huid bekomen.

Het was natuurlijk die lichaamsbedekkende kledij die het gebrek aan zonlicht op de huid, en dus een gebrek aan vitamine D en dus rachitis, veroorzaakte.

De bijnaam Engelse ziekte kwam er omdat men in het 18de – 19de eeuwse Engeland de ziekte veelvuldig zag voorkomen. Waarom? De opkomst van de Industriële Revolutie: mensen, ook veel kinderen, werkten lange dagen in de fabriek en de woonwijken met de hoge arbeidershuizen lieten maar weinig zonlicht toe op straat. Het gevolg: een gebrek aan rechtstreeks zonlicht en dus weer het gebrek aan vitamine D. 

Rachitis: beïnvloeding door onze eigen geschiedenis

Het is interessant om te zien dat pieken in het voorkomen van een ziekte als Rachitis (onterecht dus de Engelse ziekte) en osteomalacie bijna rechtstreeks door onze eigen cultuur wordt veroorzaakt. Mode, maar ook economische evoluties, hebben het aantal gevallen van Rachitis de laatste eeuwen in de hand gewerkt.

Verder lezen:
Wikipedia
Archeologie Online
Mens en Gezondheid

Geschiedenis blog

De Machiavelli test

Wie kent er Machiavelli niet? De man leefde in de 15de-16de eeuw in Firenze (Italië) en was een all-rounder: diplomaat, filosoof, historicus, dichter…

Maar Machiavelli staat vooral bekend voor zijn boek Il Principe. Het was een handleiding voor koningen en iedereen die regeerde, en hoe ze dit moesten doen, waarbij de belangrijkste boodschap is: het doel heiligt de middelen.

Wil je het werk en de leer van Machiavelli zelf eens doornemen? Dan kan je het hier bij Bol aanschaffen.

Ethisch denken is hierbij dus niet aan de orde. Een koning die dit boek tot op de letter zou volgen zal gezien worden als een hardvochtige machtswellusteling.

De Machiavelli test zelf doen

Maar hoe Machiavelliaans ben zelf? Heb je het in je om bijvoorbeeld de Frank Underwood uit de serie House of Cards te zijn? Of denk aan Lord Baelish uit die andere serie, Game of Thrones? Natuurlijk zijn er (helaas) ook wel verschillende mensen in het echte leven die je Machiavelliaans kunt noemen.

Maar ben je nu zelf ook zo? Zou jij in de ogen van Machiavelli op de juiste manier in het leven staan? Wat betekent dat je op een sluwe, meedogenloze manier te werk kunt gaan om je doel te bereiken.

Mach-IV Machiavelli test

Dan is er nu de psychologische Mach-Iv-Test waarbij je 20 stellingen krijgt voorgelegd. Je geeft hierbij aan in welke mate je akkoord gaat. Vaak gaan deze stellingen over je opvatting van andere mensen en de maatschappij.

Als je de mach-iv-test aflegt zou een score hoger dan 50-80 betekenen dat je het wel heel goed zou kunnen vinden met Machiavelli en zijn ideeën. Natuurlijk zijn zo’n psychologische testen met een grove korrel zout te nemen. Maar de vragen op zich doen je wel nadenken over jezelf en de test kan dus wel leerrijk zijn.

Zelf de test eens afleggen? Dat kan via deze button:

Machiavelli test

De test is wel in het Engels, en duurt een vijftal minuutjes.

Wist je trouwens dat er een gezelschapspel naar Machiavelli is vernoemd? In dit spel vervul je verschillende rollen (bouwmeester, handelaar …) en moet je met kaarten en muntstukken een stad bouwen. Een topper!

Geschiedenis blog

Mijn bezoek: de ruien van Antwerpen

Leave a comment

Ik hou wel van verborgen (historische) plekjes. Zeker als er een reukje aan hangt. Bij de Ruien in Antwerpen mag je dat geurtje zelfs letterlijk nemen! Samen met een goede vriendin dook ik deze oude stadsgrachten van ‘t Stad in voor onze eigen ondergrondse ruientocht.

Wat zijn de ondergrondse Ruien van Antwerpen?

De Ruien van Antwerpen bestaan al eeuwenlang, maar zijn nu niet meer zichtbaar voor de bovengrondse wandelaar. Het zijn waterwegen die al sinds de middeleeuwen dienst doen als leverancier van water (en zelfs voor een binnenhaven in de stad zorgden). Deze waterloopjes waren zowel natuurlijk gevormd als verder uitgebreid door mensenhanden.

In de loop der tijden ging men de Ruien echter meer en meer als riool gebruiken. Dat zorgde er mee voor dat de waterlopen overwelfd werden en ze uit het straatbeeld verdwenen. Vanaf dan kan je spreken over de ondergrondse ruien. Maar je kan ze nu nog altijd (deels) bezoeken, eventueel met rondleiding.

Wat meer geschiedenis van de Antwerpse Ruien

Het netwerk van meer dan 8 kilometer waterwegen begon sinds de 16de eeuw overkapt te geraken, omdat de groeiende bevolking van de stad Antwerpen stilaan genoeg had van de stinkende waters.

Daarom besloot het bestuur om het bouwen van huizen bovenop de Ruien gratis te maken. Op die manier kon de stad tegelijk groeien én het hygiënisch probleem oplossen.

De totale overdekking zou pas in de 19de eeuw voltooid zijn. Vanaf dan deden de Ruien pas écht dienst als riool. Tot men in de 20ste eeuw rioolbuizen zou gebruiken. Maar ook deze lopen door de Ruien. Je ziet: resten uit de middeleeuwen hebben zelfs in het hedendaagse Antwerpen nog hun nut!

Een bezoek brengen aan de Ruien in Antwerpen: de ruientocht

Een bezoek met rondleiding aan de Ruien in Antwerpen brengen is een ervaring op zich. Je kan, met laarzen en een pak, te voet de Ruien bezoeken. Maar wij kozen voor een kort (letterlijk:15 minuten) boottochtje. Ideaal om de Ruien even te mogen ervaren. Een echte ruienwandeling was nog niet voor nu.

Verwacht echter niet té veel van die ervaring met het bootje. Je vaart vijf minuten vooruit, waarna je terug achteruit vaart. Je ziet dus in totaal misschien een 100 meter van de Ruien. Je hoeft hiervoor ook niet te reserveren.

Ben je fan van Antwerpen en Monopolie? Dan is de Monopoly Antwerpen van Bol iets voor jou, toch?

De eerste stappen die je bij de start van je bezoek zet, doen je denken aan het bezoeken van een veel te vochtige, zompige kelder. Dan waait de geur van vuil water je tegemoet. Dat is een paar seconden wennen, en ook wanneer je terug buiten staat zal het nog even in je neus zitten. Maar het is zeker niet onoverkomelijk.De temperatuur valt goed mee, want het is vooral de vochtigheid die voor een wat klam gevoel zorgt. Je handen in het water steken raad ik niet aan, enkel als je thuis nog wat wilt nagenieten van de ruiengeur.

Ze geven je een beklemmend gevoel, die Ruien. En het is vooral indrukwekkend dat onder de drukke straten van Antwerpen nog altijd dit netwerk van waterlopen ligt. Én op verschillende manieren nog gebruikt wordt. Tijdens overvloedige regenval kan het water zelfs flink stijgen en een bezoek onmogelijk maken. Het leeft onder Antwerpen.

Zelf de Antwerpse Ruien bezoeken?

Ben je benieuwd om eens een kijkje te nemen in ondergronds Antwerpen? Dan kan je altijd eens binnenspringen om de Antwerpse Ruien te bezoeken. Starten doe je op/onder de Suikerrei (met naambordje in de Ruien zelf). Het is maar één van de vele historische plekjes die België rijk is. Denk bijvoorbeeld ook maar aan de kathedraal in Gent of Tongeren.

Meer info: http://ruien.be/nl/formules/

Trouwens, ook het Steen in Antwerpen is de moeite waard. Lees er hier alles over.

Ga je Antwerpen bezoeken? Dan kan ik je alleen maar volgende deze handige bezoekersgids aanraden: 500 Hidden Secrets of Antwerp

Bron:
http://ruien.be/nl/de-ruien/
https://nl.wikipedia.org/wiki/Antwerpse_ruien
Geschiedenis blog

De herkomst van de banaan – een geschiedenis

Leave a comment

Iedereen heeft er al wel eens eentje gegeten: een banaan. Maar wist je dat de bananen die we nu kennen niet de oorspronkelijke vruchten zijn? De herkomst van de banaan is een hele geschiedenis en speelt ook nu nog een grote rol in de fair trade handel. En ik ontdek graag met jou vanwaar de oorspronkelijke banaan nu vandaan komt.

De afkomst van de banaan

De oorsprong van de banaan kunnen we al eeuwen geleden in de geschiedenis plaatsen. De eerste vruchten zouden al zo’n tienduizend jaar geleden zijn geteeld door de eerste boeren.

Zoals met zoveel planten is het sinds de domesticatie van de mens dat er op telkens grotere schaal gekweekt kon worden.  

Waar komt de banaan vandaan?

De afkomst van de banaan zou in Nieuw-Guinea liggen. Dat is een eiland in de Grote Oceaan, niet ver van Australië. Van daaruit zou ze zich verder verspreid hebben over Azië en Afrika.

De oorspronkelijke banaan: niet te eten

De herkomst van de banaan is niet het verhaal van een lekkere vrucht. De eerste bananensoorten waren immers niet te eten! Het waren ruwe vruchten vol pitten. Maar waarschijnlijk gebruikten de eerste boeren de bladeren en stengels van de plant. Bijvoorbeeld als bouwmateriaal.

Het is pas door kweken en selecteren van soorten dat de banaan ook een lekkere vrucht werd. Maar het was nog een lange weg tot de ‘perfecte’ banaan zoals we die nu kennen.

De banaan speelt de laatste jaren een rol in de fair trade handel. Wil je daar meer over weten? Dan raad ik je het boek Kunnen we een betere wereld kopen aan.

Hoe zag de oorspronkelijke banaan eruit?

De bananen die we nu kennen zijn knalgeel en zoet. Maar dat waren de oorspronkelijke bananen zeker niet. De herkomst van de banaan is terug te leiden tot rode en groene varianten. Die moesten nog eerst gekookt worden voor je ze kon opeten. De versie die we nu kennen is eerder een mutatie van die soorten.

De Jamaicaan Jean Francois Poujot zou midden 19de eeuw zo’n mutatie op zijn plantage hebben ontdek en de soort verder gekweekt. Naast de betere smaak moest je deze variant ook niet meer koken vooraleer op te eten.

De geschiedenis van de banaan: een lange weg

De mens kent de wilde plant al tienduizenden jaren geleden, en vandaag is ze niet meer weg te denken. De banaan heeft doorheen de geschiedenis al een hele wereldreis gemaakt.

Zo stimueerden de Romeinen in de 1ste eeuw voor Christus al het telen van bananen. De verdere verspreiding zou sinds de 15de eeuw gebeuren met de kolonisatie. De Portugese schepen voerden toen continue van de Afrikaanse westkust naar Europa en terug.

De herkomst en oorsprong van de banaan: de geschiedenis samengevat

Het is altijd leuk om te weten vanwaar de “eerste banaan” vandaan komt en wat haar herkomst precies is. Maar natuurlijk is het zo een lange geschiedenis die zich over heel de wereld afspeelt, dat het moeilijk is om exacte locaties en data voor de afkomst van de banaan zeker te weten.

Natuurlijk is de wilde plant afkomstig uit de regio rond de evenaar, waar ze ook nu nog veelvuldig wordt gekweekt. En grote historische tendensen zoals de kolonisatie hebben, net zoals in andere gevallen, voor de verspreiding gezorgd.

Het is vooral goed om te weten dat de mooie, gekromde gele lekkere banaan die we nu kennen nog maar een heel recente vrucht is. Een resultaat van het selecteren en kweken van specifieke wilde bananen.

Alvast smakelijk!

Meer weten over de geschiedenis van groenten en fruit in onze regio? Bekijk dan zeker eens het boek Groenten en Fruit Vroeger en Nu!

Bron:
https://www.quest.nl/artikel/waar-komt-de-banaan-vandaan
https://www.thespruce.com/history-of-bananas-as-food-1807565
https://nl.wikipedia.org/wiki/Banaan_(vrucht)
British Library HMNTS 10097.ccc.22

Geschiedenis blog

Calcio Storico: brutaalste sport ooit

Leave a comment

Een collega wees me onlangs op iets wat waarschijnlijk de brutaalste sport ooit moet zijn: Calcio Storico, ook wel Calcio Fiorentino genaamd.

De Calcio Storico kun je samenvatten als een voetbalspel zonder al te veel regels. Je ziet mannen met een bal spelen. Wel in hun handen en niet met hun voeten. Maar je ziet ook veel mannen vechten?. Hárd vechten.

Op het eerste zicht leek het me een soort uitlaatklep voor voetbal hooligans. Een voetbalveld waar ze zich mogen uitleven tegen een rivaliserende hooliganclub.

Maar blijkbaar zit er toch een interessante geschiedenis achter dit Calcio Fiorentino. En die geschiedenis leg ik je hier graag even uit. Wil je de precieze regels kennen en het spel doorgronden? Dan raad ik je de aankoop van het boekje A beginners guide to Calcio Fiorentino aan.

Wat is Calcio Storico?

Calcio Storico wordt ook wel Calcio Fiorentino of Florentijns trapspel genoemd. Het is een gewelddadig balspel met twee teams van elk 27 mannen. Je mag tijdens het spel zowel je handen als voeten gebruiken.

Om een goal te maken moet je de bal in een net gooien aan de overkant van het veld, dat een zanderig terrein is. Een wedstrijd duurt 50 minuten en je hebt ook een scheidsrechter, 6 lijnrechters en een veldmeester om alles in goede banen te leiden.

Bij het afvuren van het kannon wordt de bal het veld ingegooid. En dan breekt de hel los. Schoppen tegen het hoofd is verboden. Maar kopstoten, wurging of zand in de ogen van je tegenstander wrijven is toegelaten. Of beter nog: het wordt aangemoedigd. Het Calcio Storico is één groot vechtfestijn.

Er worden tijdens een wedstrijd dan ook geregeld mensen het veld afgedragen. Gebroken botten zijn ook totaal geen uitzondering.

Calcio Storico/Calcio Fiorentino: ontstaan

Dit wreedaardig balspel stamt uit de 15de eeuw. Het wordt gezien als een vroege vorm van voetbal en stamt zelf waarschijnlijk af van een Romeins balspel. Dat spel was op zijn beurt dan waarschijnlijk weer het resultaat van een soort militaire krachttraining.

Een écht startpunt van het Calcio is  echter moeilijk te bepalen. Balspelen worden immers al sinds mensenheugenis uitgevonden, aangepast en gespeeld.

Omdat Calcio Storico ook Calcio Fiorentino wordt genoemd, kun je al raden waar het ontstaan is: in Firenze (Italië).

Het waren aristocraten die Calcio Storico speelden. Zelfs tot in het Vaticaan speelde men het.

Op het einde van de 15de eeuw kende het spel zo’n grote populariteit dat men het op zowat elk plein in Firenze speelde. In 1490 zou men zelfs gespeeld hebben op de bevroren rivier Arno. En ook in andere landen buiten Italië speelde men het Calcio.

Toch zou de sport in de 18de-19de eeuw nog amper gespeeld worden en uitdoven. Tot het in 1930 een tweede leven kreeg. Sindsdien zijn er jaarlijks drie wedstrijden in juni.

Het evenement Calcio Storico/Calcio Fiorentino

Dit toch wel aparte evenement begint met een stoet in het historisch centrum van Firenze. Compleet met historische kostuums uit de 16de eeuw.

De ploegen die deelnemen aan het Calcio beelden de historische wijken van firenze uit. Elk team (wijk) heeft een eigen embleem. Nu zijn het de districten van Firenze die in teams worden opgedeeld met elk een kleur.

Bron:
Wikipedia
Geef hier je beoordeling van dit artikel. Bedankt!