De Belgische Revolutie wordt gezien als de beslissende gebeurtenis die het ontstaan van België in 1830 mogelijk maakte. Maar hoe zit dat met die oprichting van België en die Belgische opstand? Ik leg het graag nog eens bondig en eenvoudig voor je uit.

Ik schrijf dit artikel als korte samenvatting voor zij die een antwoord zoeken op de vraag: hoe is België ontstaan? Want het begin van een nieuw land kent vele oorzaken en nuances. 

België vóór 1830: Congres van Wenen en het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden

We kunnen over het huidige grondgebied van België een héél lange geschiedenis schrijven. Van de Belgen, tot de Habsburgers, Franken, Galliërs en Romeinen, tot de Neanderthalers toe. Maar de beslissende fase van het huidige koninkrijk werd ingezet tijdens het Congres van Wenen.

Dit Congres van Wenen vond plaats nadat Napoleon Bonaparte in Waterloo verslagen was. De oude machthebbers wilden de verwezenlijkingen van Napoleon, en dus eigenlijk ook de Franse Revolutie, terugdraaien. Ze keerden liever terug naar de situatie van het Ancien Régime, waar zij de absolute macht hadden en het volk maar te luisteren had. Het Congres van Wenen legde haar beslissingen vast in 1815 en zaaide zo de kiemen van de verdere toekomst van Europa.

Voor onze contreien was er één beslissing belangrijk: de oprichting van het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden. Dat koninkrijk omvatte zowat de huidige Benelux en zorgde dat de Nederlanden weer zoals enkele eeuwen ervoor onder één beleid kwamen, dat van koning Willem I van Oranje.

Er waren verschillende redenen waarom het huidige België terug samen met de Noordelijke Nederlanden werd gevoegd. Er moest immers een balance of power op het Europese vasteland behouden worden. Het Verenigd Koninkrijk zag het niet zitten dat een andere grootmacht, en al zeker niet Frankrijk, dit geografisch interessante gebied, in handen kreeg. De Nederlanden waren echter al lang gescheiden en dat uitte zich al snel in verschillende frustraties.

Waarom een Belgische Opstand in 1830?

De vroegere Zuidelijke Nederlanden waren in de jaren vóór 1830 nog altijd agrarisch en katholiek, terwijl de vroegere Noordelijke Nederlanden waren geëvolueerd naar een echte koopliedenstaat waar vooral het protestantisme voorkwam. zowel op economisch als religieus vlak zie je dus al meteen grote verschillen.

Een ander probleem was koning Willem I die als een verlicht despoot regeerde. Daar was de adel en burgerij in het zuiden niet zo tevreden mee. Net zoals zij, en ook de Katholieke Kerk, niet zo tevreden waren met zijn beslissing om het Nederlands als officiële taal in te voeren of staatsscholen in te voeren. Kort gezegd: zijn beslissingen zinden de (Franstalige) machthebbers en de Kerk in het zuiden niet. En zo was de basis voor een Belgische Opstand in 1830 gelegd.

Het kwam in 1828, eventjes voor het ontstaan van België in 1830 dus, in het zuiden zelfs tot een zogenaamd Monsterverbond tussen liberalen en katholieken. Dat waren politiek gezien normaal vijanden, maar ze sloegen de handen in mekaar om tegen het beleid van Willem I in te gaan. 

Tenslotte was ook de lagere bevolking, het proletariaat dat ontstond door de alsmaar groeiende industrialisatie, ontevreden. Enkele strenge winters met misoogsten zorgde voor een verarming en honger, en dus ontevreden mensen. Je krijgt net voor de Belgische Opstand in 1830 dus zowel een hogere klasse als de brede basis van bevolking die ontevreden zijn. En het zijn die twee groepen die je nodig hebt om een revolutie tegen heersers te laten slagen. Ontbreekt één van de twee, dan wordt het moeilijk. Maar nu was een Belgische opstand en dus het ontstaan van België mogelijk.

De Belgische Revolutie in 1830 eenvoudig uitgelegd: ontstaan van België

Door de tegenstellingen tussen het noorden en het zuiden binnen dat Verenigd Koninkrijk der Nederlanden en zowel de hogere klasse als het proletariaat dat ontevreden was, was een Belgische Revolutie nakende. 

In 1829 stuurde men vanuit het zuiden nog een verzoekschrift richting Willem I. In 1830 vond er in Parijs nog een revolutie plaats die men ook in Brussel met argusogen bekeken. En op 25 augustus was er in Brussel de opvoering van ‘De Stomme van Portici’, een stuk dat sterk nationalistische boodschappen in zich draagt.

Een oproep kon niet uitblijven, en het armere volk kwam op straat om betere levensomstandigheden te eisen. Willem I besloot al snel het leger in te zetten maar de Belgische Revolutie bleef voortduren. Protest, zowel op politiek vlak als op straat met burgerwachten, konden niet neergeslagen worden en bleven aanhouden. En wat Willem I ook probeerde, hij kon de Belgische Revolutie niet sussen.

Het waren die burgerwachten ook die zich lieten inspireren door de kleuren van het voormalige Brabant, wat uiteindelijk zou resulteren in het dragen van de Belgische vlag. Alhoewel die originele Belgische vlag er wel anders uitzag, maar daar lees je meer over in mijn blogpost over de ongrondwettelijke Belgische vlag.

Wanneer ontstond België? De oprichting van België na de revolutie.

Wanneer ontstond België nu? Wel, een eerste begin was 4 oktober 1830 waar een Voorlopig Bewind de leiding kreeg en de onafhankelijkheid van België uitriep. Het was een eerste stap in de officiële oprichting van België.

Herinner je je nog het Congres van Wenen dat in het begin van dit artikel werd aangehaald. Wel, de onafhankelijkheid van het nieuwe België was een inbreuk op de beslissingen van dat congres. En de grootmachten (zoals Groot-Brittannië) kwamen weer samen om te beslissen over het lot van dit kleine landje. 

De politieke kaarten lagen goed. Groot-Brittannië vond het niet erg dat haar economische rivaal, het Koninkrijk der Nederlanden, terug verzwakte en dat vond Frankrijk, dat het gebied als een bufferstaat zag, ook niet. Andere grootmachten, zoals Pruisen en Oostenrijk, hadden in hun eigen rijk al problemen genoeg en in 1831 werd België als onafhankelijke staat erkend. De oprichting van België was met deze erkenning een feit. 

In welk jaar is België ontstaan?

In welk jaar is België ontstaan? De geschiedenis van België laat je zien dat er eigenlijk geen echt eenduidig antwoord is. Je kan zeggen dat 4 oktober 1830 geldt, omdat toen de onafhankelijkheid werd uitgeroepen, na de Belgische Revolutie. Maar de internationale erkenning, die toch wel nodig is om als land te bestaan, kwam er pas in 1831.

De eerste koning van België, Leopold I, kwam er ook pas na een lange zoektocht. De koning moest ook voor andere grootmachten een aanvaardbare figuur zijn. Daarom legde hij pas op 21 juli 1831 de eed als koning der Belgen af. Een grondwet kwam er nog later.

De Belgische Revolutie en het ontstaan van België in 1830: besluit

De oprichting en het ontstaan van België is dus een geschiedenis waarbij je de verschillende stappen moet zien. 

Het begint met het Congres van Wenen en het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden. Maar tegenstellingen tussen noord en zuid zorgen in 1830 al snel voor een opstand en zelfs Belgische Revolutie die voor het ontstaan van België zorgde.

De oprichting van België had echter ook nog wat voeten in de aarde. De andere Europese grootmachten hadden hier veel over te zeggen, en het is pas met hun zegen dat er eerst de internationale erkenning was, en nog wat later de eedaflegging van koning Leopold I.

Ook al is het niet het grootste land, de Belgische Revolutie en de oprichting en ontstaan van België is de moeite als je het op historisch vlak bekijkt. Daarom ook deze korte samenvatting. Het is immers een land met een rijke geschiedenis én met bekende Belgen, zoals bijvoorbeeld de kunstenaar James Ensor.

Over België gesproken, wil je eens weten hoeveel mensen je achternaam in België delen? Dan moet je zeker dit artikel eens lezen.

Bronnen en verder lezen:
Schoolhandboeken zoals Memo of Historia
Wikipedia
Het Verlies van België – Johan Op de Beeck (boek / podcast)
Foto door Paul Deetman via Pexels
Foto door fotografierende via Pexels
Foto door Anthony Beck via Pexels