Category Archives: Geschiedenis blog

De Franken: een korte geschiedenis

Tijdens een wandeling merkte ik op dat een deel van mijn route de oude Frankische weg van Maastricht naar Hoei (de Vrinkseweg in Nerem, bij Tongeren, hieronder op de foto). Ik hoor ook veel vragen van lezers en leerlingen over die Franken. Daarom overloop ik in dit artikel eens de belangrijkste vragen.

Wat waren de Franken?

Een eerste vraag die terugkomt is ‘Wat waren de Franken’. Of misschien beter gezegd: wie waren de Franken?

De Franken kan je zien als een groepering van Germaanse stammen. Het woord ‘Frank’ zou ‘Dapper’ of ‘Moedig’ betekenen, hoewel het ook kan verwijzen naar het type speer dat ze gebruikten.. De vroegste verwijzing naar deze Franken vinden we terug in het midden van de 3de eeuw. Romeinse historici (zoals bijv. Tacitus) maakten dus nog geen vermelding van hen.

Waar komen de Franken vandaan?

Een andere vraag die vaak terugkeert is ‘Waar komen de Franken vandaan?’. Of anders verwoord: waar woonden de Franken of waar leefden de Franken.

Hierover is al wat meer informatie bekend. De Franken leefden net ten oosten van de Rijn (een overzichtelijke atlas vind je hier). Dat betekent dus dat ze net aan het Romeinse Rijk grensden, wat al snel problemen tussen de Franken en Romeinen zou opleveren.

Meer specifiek woonden de ze in het dal van de Rijn, tussen de rivieren de Rijn en de Wezer. In het huidige Duitsland dus. Of daar komen de Franken toch vandaan, want ze zouden al snel een groot rijk in West-Europa vormen.

Hoe leefden de Franken

Hoe leefden de Franken nu? Wel, we hebben het hier over een Germaanse stam die zeker nog niet zo stedelijk geëvolueerd was als het Romeinse Rijk in die tijd. De Franken worden beschreven als woestelingen die vochten met speren en werpbijlen. Ze waren echter ook bedreven in zeevaart en waren dus ook op zee een geduchte vijand van de Romeinen.

Qua geloof zouden ze bekend staan voor het volgen van het Christendom. Dat kwam vooral door hun bekende koning Clovis (over hem schreef ik hier een artikel). Je kan de Franken dus zien als een overgang van een Gallo-Romeinse maatschappij naar de middeleeuwen.

Het Frankische Rijk: Franken en Romeinen

De Germaanse stammen groeiden in de loop der tijden uit tot een groot Frankisch Rijk. Dat geeft dan vragen als ‘Welke Frankische koning vergrootte het rijk met het huidige Nederland en België’ en ‘Hoe werden de Franken koningen over een groot en machtig rijk’.

Het Frankische Rijk zien we als een gebied dat door de Franken werd bestuurd tussen de 3de en 10de eeuw (meteen een antwoord op die vraag wanneer de Franken waren). Het Frankische Rijk val uiteindelijk uiteen omdat het al van in het begin in subkoninkrijken onderverdeeld was. Zeker de uiteindelijke opsplitsing na Karel de Grote beheerst tot op de dag van vandaag onze grenzen en politiek (maar dat ik leg ik in een artikel over Karel de Grote uit).

Hoewel de Franken in het begin een bedreiging voor de Romeinen waren, werden ze op den duur als huursoldaten voor dat Romeinse Rijk gebruikt. Aangezien ze bij de Rijn-grens woonden waren ze immers al deels geromaniseerd op vlak van cultuur. Enkele duidelijke overzichtskaarten vind je hier.

Als huursoldaten zouden de Franken uiteindelijk ook het recht krijgen om zich in het Romeinse Rijk zelf te vestigen (de zogenaamde foederati). Dit zorgde voor een verhuis en vermenging in het Romeinse Rijk door de Franken. Het zou zelfs zo ver gaan dat men op deze manier het huidige België en Nederland kon inpalmen. Het Frankische Rijk zou uiteindelijk tot aan de Seine reiken (door de Merovingische koningen). De landen van het Frankische Rijk zijn dus delen van het huidige Frankrijk, Duitsland, België en Nederland.

Het zou echter tot 482 duren tot de Franken als één volk verenigd zouden worden. En dat gebeurde door de kroning van Clovis I.

Vele oorlogen en twisten zouden echter volgen, tot Karel de Grote als nieuwe sterke koning het rijk zou bestendigen. Men zag hem zelfs als de hersteller van het oude West-Romeinse Rijk. Omdat men dit dacht, kroonde de paus hem tot keizer in het jaar 800. Op die manier werd het Frankische Rijk in de middeleeuwen ook allesbepalend voor de verdere toekomst van onze contreien (tot op de dag van vandaag!).

Na Karel de Grote zou het Frankische rijk in de 9de eeuw uiteen vallen. Zowel door de opdeling van zijn erfenis als door het opkomen van andere koningen die op lokaal vlak zoveel mogelijk macht naar hen probeerden toe te trekken. Dat zou dan het lappendeken van koninkrijkjes geven dat we van uit de middeleeuwen kennen.

Conclusie: van Frankische weg tot Frankisch Rijk

Zo, ik denk dat er maar weinig wandelaars zijn die denken dat de lokale veldweg eigenlijk deel uitmaakte van het grote Frankische Rijk van de bekende Clovis en Karel de Grote.

De geschiedenis van de Franken die ik hierboven beschrijf is natuurlijk ‘maar’ een samenvatting. Hieronder vind je in mijn bronnen enkele websites waar je er veel meer over kan lezen. Want het is een grote en ingewikkelde geschiedenis. Wil je toch al snel meer weten over Clovis? Dan kan je hier mijn artikel over hem lezen. Dat artikel schreef ik toen ik in Reims de kerk waar hij tot het Christendom gedoopt werd, bezocht.

Bronnen:
Wikipedia Franken
Wikipedia Frankische Rijk
Britannica
Ancient

Foto’s:
Wikipedia Atlas
Historicus Rob
Pexels

Het dorp Nerem (Tongeren) bezocht

In een vorig artikel ging ik al wandelen in de streek van Tongeren en Nerem (Limburg). Maar het kerkdorp Nerem zelf is ook wel de moeite waard om te vermelden. Het is een plekje in groei, waar het leuk en rustig vertoeven is, met de nodige natuur en historische plekjes.

Het dorp Nerem zelf

Nerem ligt op 5 minuutjes rijden van Tongeren. En dat rijden doe je door de velden en beemden, dus je krijgt er nog een mooi uitzicht bij. In de buurt ligt ook nog het kerkdorp Mal en de taalgrens met Luik op een 20-tal kilometer. Maar ook Duitsland en Nederland met Maastricht liggen maar op een half uurtje rijden.

Het centrum van het dorpje is klein, maar toch vind je er alles: een supermarktjes, versmarkten, frituren, een brasserie en zelfs een Thais afhaalrestaurant, wandel- en fietspaden en de nodige parkeerplaats.

Alles ziet er ook modern uit. Dit dorpje is duidelijk aan een vernieuwing bezig en er is goed over nagedacht (vooral die parkeerplekken zijn ongezien!). Historische plekjes ontbreken er echter ook niet in het dorp. 

Kasteel Rosmeulen: neorococo

Één van die historische plekjes in Nerem is het half verborgen Kasteel Rosmeulen (gebouwd als kasteel De Bijs). De imposante toegangspoort ligt net naast de één van de hoofdwegen in Nerem (de Neremstraat) maar door het struikgewas heb je niet altijd een mooi zicht op het landgoed achter het traliewerk. Je beste kans is in de winter, wanneer struiken en bomen kaal staan of gesnoeid zijn. Ook het moment dat ik mijn plaatje schoot:

Dit gebouw stamt uit de 20ste eeuw en is opgetrokken in een neorococo stijl. Naast het indrukwekkend wit gebouw zie je er ook een grote toegangsweg/brug en waterpartijen. En dat temidden van het groen.

Het kasteel Rosmeulen kijkt uit op de fabriek Rosmeulen, net aan de overkant van de straat. De directeur van de fabriek nam zijn intrek in het landhuis, dat daarom zijn naam kreeg. Op die manier zorgde de familie Rosmeulen voor de benaming van de twee gebouwen die het dorp Nerem tot nu definiëren.

De Chocoladefabriek Rosmeulen in Nerem

Hét gebouw dat in het oog springt temidden van Nerem is echter de Chocoladefabriek van Rosmeulen, gebouwd in 1909. Nu zijn er hippe lofts in verwerkt, maar ooit was dit een belangrijke fabriek gelegen aan de spoorweg Tongeren-Luik.

Ook dit gebouw stamt dus uit het begin van de 20ste eeuw maar is, in tegenstelling tot Kasteel Rosmeulen, in een Art Nouveau stijl opgetrokken. Iets wat je duidelijk ziet aan de magnifieke glas-in-lood inkomhal.

Tijdens de oorlogen diende het als verblijf voor doortrekkende soldaten, maar de fabriek werd ook nog omgevormd tot weverij en zelfs tot tinfabriek. Tot het nu dus een uiteindelijke bestemming met woonloften heeft gekregen.

Een landelijke kerk en treinspoor

Volg je de Beek door het dorp richting het volgende dorpje Vreren, dan passeer je eerst het treinspoor dat het gebied doorkruist. Er rijden echter amper treinen, wat de rust in de natuur dus niet verstoort.

Net nadat je onder het spoorbrugje door bent, zie je aan de ene kant een kerkhof en aan de andere kant een, als je naar de grootte van Nerem kijkt, toch wel grote kerk. Eentje die nog altijd gebruikt wordt en trouw het uur slaat.

Nerem: voor de wandelende liefhebber van natuur en geschiedenis 

Maak je graag eens een wandeling en hou je van natuur en een vleugje geschiedenis? Dan kan ik je zeker Nerem bij Tongeren (in Limburg) aanraden. Mocht je van plan zijn hier eens te wandelen (of te fietsen), lees dan zeker eens het verhaal van mijn wandeling in het natuurgebied de Kevie in Nerem. Alvast veel plezier!

Bron:
Fabriek Rosmeulen
Kasteel Rosmeulen
Chocoladefabriek

Een wandeling in de Kevie (Nerem/Tongeren)

Een wandeling in de natuur doet altijd goed. Zeker als je wat historische restanten op je pad tegenkomt. Daarom wou ik in dit artikel de wandeling in het natuurgebied de Kevie in Nerem (Tongeren) in de kijker zetten.

Wat te doen in Tongeren: wandeling de Kevie in Nerem

Je stelt je waarschijnlijk wel eens de vraag: wat te doen in Tongeren vandaag of in het weekend? Of wat te doen in (zuid) Limburg? Wel, je kan altijd voor één van de vele bewegwijzerde wandelroutes in Tongeren kiezen. En eentje daarvan ligt in het natuurgebied de Kevie in Nerem.

Nerem is een dorp dat op een boogscheut van Tongeren, de oudste stad van België, ligt. Het is vooral bekend om de oude chocoladefabriek. Maar ook het lokale natuurgebied begint er aan populariteit te winnen.

Natuurgebied de Kevie in Nerem (Tongeren)

Als je in de natuur rond Tongeren wilt wandelen, dan kan je dus naar de Kevie trekken. Dit natuurgebied bestaat vooral uit beemden. Grachten, riviertjes en meanders zorgen voor een nat landschap met bijbehorende graslanden en rietvelden, dus trek je modderschoenen maar aan wanneer het net geregend heeft. 

Je passeert bos, velden en beemden. Je zult vogels spotten, Galloways die voor natuurlijke begrazing zorgen en wie weet wel bevers! Zo kon ik een beverdam fotograferen (waar je ook de menselijke vervuiling helaas in zag terugkomen).

Het is echter niet alleen maar puur natuur. Een (kort) stuk van de wandeling komt ook in het dorpje Nerem en loopt over enkele straten in rustige wijken.

Er zijn verschillende afstanden en de paden zijn geschikt voor jong en oud. Ik koos de bewegwijzerde wandeling van 8 kilometer die je kan volgen aan de hand van de rode vierkantjes op de wegwijzers. Aan het begin van deze keviewandeling vind je een duidelijke kaart met afstanden en symbolen.

Praktisch: de wandeling in de Kevie

Er is, nét buiten de ring van Tongeren, een gratis parking voor het natuurgebied de Kevie. Die vind je op de Oude Blaarstraat 5 in Tongeren. Daar vind je ook de wandelkaart en begint je wandeling. 

De gratis parking de Motten en de stad Tongeren zelf ligt op maar een paar honderd meter van deze parking. Je kan na de wandeling in de Kevie dus makkelijk een koffietje drinken (mijn aanrader is Me Gusta) of het combineren met de Benelux antiekmarkt die elke zondag in Tongeren plaatsvindt.

Historisch deel van de Keviewandeling

Zoals ik al zei kom je naast een mooie fauna en flora ook enkele historische overblijfselen tegen. Zo begint de wandeling aan een oud spoorwegbrugje. En even verderop vind je aan de rand van dit spoor een steenbreker uit de Eerste Wereldoorlog. Een hulpmiddel om het oude spoor aan te leggen. Op dit moment is er een vleermuisverblijf van gemaakt, de zogenaamde vleermuiskelder.

Naast nog enkele andere oude brugjes kom je ook nog een molen tegen, de Blaarmolen genaamd. Verder vind je links en rechts in de velden landhuizen en kastelen die de wandeling een historisch kantje geven. Dat doet de passage in het kerkdorpje Nerem trouwens ook.

Je vindt trouwens ook wat meer recente geschiedkundige resten in dit dorpje. Zoals de kleine bunker naast de chocoladefabriek, en de fabriek zelf natuurlijk als hoogtepunt.

De Chocoladefabriek in Nerem

Het meest in het oog springend zal wel de imposante chocoladefabriek van Nerem zijn. Deze is nog niet zo lang geleden gerenoveerd en omgetoverd in een gebouw vol moderne lofts. De wandeling brengt je echter enkel aan de achterkant van de het gebouw, terwijl net de voorkant de moeite waard is. De ingang van de chocoladefabriek, met erboven het glas in lood, is zeker een reden om even van het pad af te wijken.

Mijn wandeling in de Kevie in Nerem (Tongeren)

Ik vond mijn wandeling in dit stukje natuur de moeite waard en wil het je zeker aanraden. Niet alleen kom je tot rust in de mooie en afwisselende natuur. Je spot ook verschillende dieren. En de verschillende historische gebouwtjes en andere resten zorgen voor een leuke en interessante afwisseling tijdens deze wandeling. Een aanrader dus!

Het Gallo-Romeins Museum in Tongeren

Ik ga wel eens graag naar een museum. En het Gallo-Romeins Museum in Tongeren (Limburg) is toch wel een van de betere historische musea die ik al heb bezocht. Waarom? Dat leg ik je graag even uit.

Wat is het Gallo-Romeins Museum in Tongeren?

Het Gallo-Romeins Museum in België is een tijd geleden grondig vernieuwd geweest, waardoor het naar de top van historische musea kon doorstoten. Dat toont ook de Europese prijs van ‘Museum of the Year Award’ in 2011 aan.

Qua tijdsperiode bestrijkt het museum een geschiedenis die van de Neanderthalers tot de Romeinse periode gaat. En dat ondersteund door verschillende lokale vondsten uit de regio in België. Toch wel iets om trots te zijn, vind ik persoonlijk.

De vondsten gaan over elk aspect van de samenleving: geboorte en dood, leven en overleven. De collectie toont immers relicten zoals potten, vuistbijlen, cosmetische producten, bouwproducten, juwelen en grafrelicten. Mij vielen bijvoorbeeld de Romeinse pincetten op, die zo te zien na een paar duizend jaar nog altijd niet veranderd zijn!

Het Gallo-Romeins Museum in Tongeren bezoeken: praktisch

Je voelt bij het binnenkomen al meteen aan dat dit een modern museum is. En al lang niet meer het verstofte bezoekersoord wat het daarvoor was. De prijzen zijn nog altijd op een normaal niveau en je kan vlakbij betalend parkeren, maar er ligt ook een mooie gratis parking op nog geen 10 minuutjes wandelen (parking genaamd ‘De Motten’).

Op praktisch en prijzen-vlak is er dus alvast niets te klagen. En ook de brasserie die in het museum is geïntegreerd is de moeite waard voor zowel ontbijt, brunch, lunch als diner.

Het Gallo-Romeins Museum in Tongeren: tentoonstellingen en evenementen

Bij een bezoek aan dit museum kan je kiezen voor de permanente collectie die handelt over de Gallo-Romeinse periode van België en meer specifiek Limburg. Die collectie is een 3 verdiepingen groot om te bezoeken. Met een uitgebreide tentoonstelling van interessante infopanelen én interactieve momenten zoals video, spelletjes of materialen om aan te raken.

Je kan elk jaar echter rekenen op een mooie uitgebreide tentoonstelling. Zo waren er al tentoonstellingen over gladiatoren, Dacia en ook in de toekomst zullen er nog georganiseerd worden. Deze waren elk jaar van hoge kwaliteit en maken het mogelijk om het Gallo-Romeins Museum en de stad Tongeren elk jaar wel eens te bezoeken.

Daarnaast vinden er ook regelmatig lezingen plaats. Ook deze zijn van hoog niveau en eerder voor de geïnteresseerde bezoeker met een grote interesse of eventuele achtergrondkennis. Deze lezingen gaan door in een apart auditorium van het museum dat speciaal hiervoor werd opgericht en zo een mooie locatie vormt.

Zelf bezocht ik in 2019 nog de lezing over de V-bommen tijdens de Tweede Wereldoorlog (een lezing door Pieter Serrien). Het moet hier dus zeker niet altijd een onderwerp uit de Oudheid zijn.

Gallo-Romeins Museum in Tongeren: het bezoeken waard!

Je merkt het wel: ik vind het Gallo-Romeins Museum in Tongeren het bezoeken waard. En ik ben er zelf wel jaarlijks eens te vinden voor de uitgebreide tentoonstelling of een lezing. Jij binnenkort ook?

PS: naast het museum ben ik ook fan van de museumshop. Van historische gezelschapspelletjes tot strips, kinderboeken, romans en souveniers. Voor elk historisch cadeautje kan je hier terecht.

Rachitis (Engelse ziekte) in de geschiedenis

Ik schreef al eens een artikel over ebola, maar ook andere ziektes hebben een interessante geschiedenis. Eentje daarvan is rachitis, ook wel de Engelse ziekte genoemd, waarvan het voorkomen beïnvloed werd door onze eigen socio-culturele en economische geschiedenis. In Engeland was het immers niet alleen maar leuk in die tijden, zoals tijdens het spelen van cricket. Nieuwsgierig? Lees dan zeker verder!

Wat is Rachitis?

Rachitis (geregeld als ragitis fout geschreven) wordt ook wel de Engelse ziekte genoemd. Maar wat is nu de Engelse ziekte? Wel, het is een aandoening die wordt veroorzaakt door een tekort aan vitamine D en calcium. Dat tekort heeft een rechtstreekse impact op botvorming, vooral wanneer het bij kinderen voorkomt. De volwassen variant van rachitis wordt ook wel osteomalacie genoemd.

De belangrijkste oorzaak van het tekort aan vitamine D is het gebrek aan zonlicht. We zullen in onze menselijke geschiedenis zien dat we dit zelf in de hand hebben gehad en dus het voorkomen van de aandoening zelf vermeerderen.

Het effect op de botvorming is natuurlijk negatief: verkromming van ledematen, O-benen of X-benen, beschadigd gebit … De behandeling hangt dus ook af van de lichamelijke problemen die men door deze ziekte krijgt. Vroeger werd wel geregeld een hoogtezon gebruikt om kinderen genoeg zonlicht te geven.

Waarom de Engelse ziekte: geschiedenis van rachitis

Maar waarom wordt rachitis u de Engelse ziekte genoemd? En wat is de link met onze socio-culturele en economische geschiedenis? Wel, de link is terug te vinden in onze opkomende industrie. En dan denk je natuurlijk meteen aan de Industriële Revolutie in Engeland.

Velen denken echter dat rachitis in Engeland vooral begon voor te komen (daarom de bijnaam Engelse ziekte) maar dit is niet zo. Want ook in de Nederlanden zijn door archeologie botten met rachitis gevonden, stammend uit de periode vanaf de 16de eeuw.

Waarom kwam dit nu al duidelijk in de Nederlanden, en hoogstwaarschijnlijk ook in andere gebieden, regelmatig voor? Wel, het was de mode om lichaamsbedekkende kleding te dragen. Lange broeken, lange kleden, omslagdoeken…want een bleke huid was een statussymbool. Iemand die elke dag op het veld werkte zou bruingebrand zijn, een bleke huid zou je dus een ‘rijkere’ status geven. Maar met lichaamsbedekkende kledij konden ook de landbouwers toch nog wat van die blekere huid bekomen.

Het was natuurlijk die lichaamsbedekkende kledij die het gebrek aan zonlicht op de huid, en dus een gebrek aan vitamine D en dus rachitis, veroorzaakte.

De bijnaam Engelse ziekte kwam er omdat men in het 18de – 19de eeuwse Engeland de ziekte veelvuldig zag voorkomen. Waarom? De opkomst van de Industriële Revolutie: mensen, ook veel kinderen, werkten lange dagen in de fabriek en de woonwijken met de hoge arbeidershuizen lieten maar weinig zonlicht toe op straat. Het gevolg: een gebrek aan rechtstreeks zonlicht en dus weer het gebrek aan vitamine D. 

Rachitis: beïnvloeding door onze eigen geschiedenis

Het is interessant om te zien dat pieken in het voorkomen van een ziekte als Rachitis (onterecht dus de Engelse ziekte) en osteomalacie bijna rechtstreeks door onze eigen cultuur wordt veroorzaakt. Mode, maar ook economische evoluties, hebben het aantal gevallen van Rachitis de laatste eeuwen in de hand gewerkt.

Verder lezen:
Wikipedia
Archeologie Online
Mens en Gezondheid