In januari vindt het Drie Koningen feest plaats, mét taart. Maar vanwaar komt deze traditie, wat is de betekenis ervan en hoe wordt driekoningen gevierd? Ik las verschillende internetbronnen en boeken en wil je hier het samenvattend driekoningen verhaal vertellen.

Onderaan deze pagina geef ik ook de links om verder te lezen, want het hele verhaal is niet altijd even makkelijk te ontrafelen. Alvast veel leesplezier en ontdekkingsgenot!

Wat is Drie Koningen?

Het is misschien al een eerste vraag die je je zal stellen: wat is Drie Koningen?

Drie Koningen, de feestdag die ook wel driekoningen wordt genoemd, is een traditioneel christelijk feest. Het wordt gevierd op de dag waarop de drie wijzen uit het oosten hun bezoek aan het pasgeboren kind Jezus van Nazareth brachten. Het bijbelse evangelie van Matheus spreekt wel eerder van de drie wijzen uit het oosten, maar in de volksmond werd dit al snel de feestdag Driekoningen genoemd.

Volgens het evangelie gaat het driekoningen verhaal dat er een wonderlijke ster was, die deze drie wijzen naar Bethlehem, en meer bepaald de stal waar het kind Jezus was geboren, leidde. Het feest driekoningen wordt ook wel Epifanie of Openbaring van de Heer genoemd.

Het is zeker niet in elk land een officiële feestdag met bijbehorende vrije dag. Wel in landen zoals Andorra, Cyprus, Finland, Griekenland, Italië, enkele Balkanlanden enzovoort.

Wanneer is het Drie Koningen?

Drie Koningen wordt elk jaar op 6 januari gevierd. Dit verwijst waarschijnlijk naar het doopsel van Jezus, dat op 6 januari zou hebben plaatsgevonden.

In België en Nederland wordt het in de liturgie de eerste zondag na 1 januari gevierd. De kerkelijke viering kan dus wel verschillen met de eigenlijke feestdag.

Hoe heten de drie koningen uit het oosten: de driekoningen namen uitgelegd

We kunnen nu wel driekoningen, of drie wijzen, als feestdag vieren. Maar hoe heetten deze drie personen eigenlijk?

Dat werd pas in de middeleeuwen besloten. In een kroniek uit omstreeks de 8ste eeuw werden de koningen uit het oosten genoemd zoals we ze in onze regio kennen: Caspar, Melchior en Balthasar.

Dit zijn echter hun gelatiniseerde Perzische driekoningen namen. In het Grieks heten ze Apellius, Amerius en Damascus. In het Hebreeuws Galgalat, Malgalat en Sarathin. De Syrische christenen noemen ze dan weer Larvandad, Goesnjasap en Hormisdas. Niet altijd even makkelijk, en elk driekoningen verhaal heeft haar eigen invalshoeken en betekenis.

Deze drie koningen of wijzen werden ook al snel aanzien als de vertegenwoordigers van de drie ‘mensenrassen’ en komen daarom voor in het drie koningen verhaal in verschillende godsdiensten, van christendom tot het protestantisme.

Wat brachten de Drie Koningen uit het oosten als geschenk?

De drie koningen uit het oosten, of de drie wijzen uit het oosten zoals ze ook genoemd worden, brachten volgens het verhaal van hun feestdag 3 geschenken mee: wierook, mirre en goud.

Hoewel de drie eigenlijk niet letterlijk vernoemd werden in het oorspronkelijke evangelie, werd er dus wel over deze drie geschenken gesproken. Daarom dat het al snel een traditie werd om het tijdens deze feestdag over de drie koningen of wijzen uit het oosten te hebben.

De drie koningen worden in traditionele gebruiken ook pas later aan de kerststal toegevoegd, of staan eerst wat verder verwijderd van de stal. Dat is logisch, aangezien ze pas op 6 januari met hun driekoningen geschenken bij Jezus op bezoek kwamen. Dit lijkt op de traditie van het plaatsen van het kerstkind in de kribbe op kerstavond, en niet bij het zetten van de kerstboom. Daarom zal je ook niet snel op een kerstkaart een spoor van de drie wijzen vinden. Ook niet op bijvoorbeeld de eerste kerstkaart ooit.

Hoe is drie koningen ontstaan als feestdag?

Het driekoningen feest zelf ontstond pas in de 4de eeuw na Christus binnen het oosters christendom. Eerst was het het feest van de verschijning van Jezus. Maar dat feest zou al snel in de Latijnse kerkritus op 25 december gevierd worden.

Maar waarom viert men nu 3 koningen op 6 januari? Wel, 6 januari blijkt het doopsel van Jezus en de verschijning aan de drie wijzen uit het oosten, dat zou dienen als feest van de Drie Koningen.

Het feest zelf werd zo al snel een middeleeuwse legende. In de 11de eeuw zien we het driekoningenspel verschijnen in de samenleving. Het diende als een soort voorspel dat werd opgevoerd voor de kerkelijke mis.

De kruistochten zouden deze drie wijzen uit het oosters christendom populairder maken. Toen ook een van de religieuze aanhangers, keizer Otto IV in 1214 met Maria van Brabant trouwden, duurde het niet lang meer of de verering en de traditie en de feestdag werden ook in onze Lage Landen verspreid.

Hoe wordt driekoningen gevierd?

Er zijn verschillende manieren waarop driekoningen wordt gevierd.

Zo was het Drie Koningen feest vroeger zoals Pasen een doopdag. Het huis werd hierbij gezegend, met eventueel water of het ophangen of schrijven van een bepaalde spreuk.

In Nederland en België lopen groepjes kinderen van deur tot deur, verkleed als drie koningen en vaak met een ster op een stok. Ze zingen aan de deur het typische driekoningenlied (Drie Koningen, geef mij een nieuwe hoed…) om zo snoep of geld in te zamelen.

Een ander gebruik is de driekoningentaart. Dit is een typische maar sobere taart met franchipanevulling. Speciaal aan deze taart is dat er een zogenaamde boon in wordt gebakken. Volgens de traditie is de persoon die de boon tijdens het eten van zijn of haar stukje taart vindt, de koning van de dag. Je kan tot op de dag van vandaag bij de bakkers een driekoningentaart kopen. Het doet wat denken aan de viering van Sint-Hubertus met de gewijde mastellen.

Ook de kerstboom hoort bij het gebruik van het driekoningen feest. Velen zien 6 januari immers als de symbolische datum om hun kerstboom ten laatste terug af te tuigen.

Verder zijn er nog parochies waar men soms optochten organiseerde in het kader van de driekoningen viering.

Wat is drie koningen in Spanje?

Andere landen, andere gebruiken. Ik licht daarom graag nog eens het drie koningen feest in Spanje toe.

In Spanje heet het feest van driekoningen immers Los Reyes Magos. Het is een soort sinterklaasdag. De drie koningen kwamen immers langs met cadeautjes, en dit doen de Spanjaarden daarom ook. En net zoals we in de Lage Landen de sinterklaasintocht kennen, is er in Spanje ook de optocht van de Drie Koningen. De driekoningentaart is een gebak in de vorm van een o, verwijzend naar de ring van de koningen.

Wat is drie koningen in Duitsland?

In Duitsland noemt men het drie koningen feest dan weer Perthennacht, wat verwijst naar een oud Germaans wezen en het lichtfeest van 6 januari. De meer christelijke benaming in Duitsland is echter Sternsingen, verwijzend naar de ster die de drie wijzen leidde en die ook hier gedragen wordt door rondtrekkende groepjes zingende kinderen.

Wat is drie koningen in Frankrijk?

Net zoals in België eet men ook in Frankrijk de driekoningentaart op deze feestdag. Net zoals vaker in de geschiedenis zien we dus wel gelijkenissen tussen de Belgische manier van vieren en de Franse.

Drie Koningen: verhaal en feest – samenvatting

Het mag duidelijk zijn, het Drie Koningen verhaal van deze feestdag is niet zo makkelijk te ontrafelen.

Het begint al bij de drie koningen, of drie wijzen, hun ontstaansgeschiedenis zelf. Waar ze niet letterlijk vernoemd werden in het evangelie, verschijnen ze wel in andere christelijke tradities en komen ze door verschillende godsdiensten en de machtige personen die hen belijden tot in onze contreien terecht.

Ook het kiezen van de datum van driekoningen feestdag en de manier van de feestdag te vieren verschilt in de diverse regio’s. En ook hier zien we een mix van geloof, traditie en overlevering.

Hopelijk kon ik jullie al wat wegwijs maken met de belangrijkste info. Hieronder vind je alvast nog enkele manieren om dieper in de driekoningen feestdag te graven.

Bronnen om verder over deze uitgebreide ontstaansgeschiedenis en tradities te lezen:
Wikipedia Driekoningen
Wikipedia Wijzen uit het Oosten
Encyclopedie
Beleven.org
Photo by R. Fera from Pexels (Crown boy)
Photo by Dmitry Sidorov from Pexels (Crown gift)
Photo 3 wise men: Nina-No