Tag Archives: Neerharen

Update: mijn onderzoek over de geschiedenis van Groot-Lanaken

11 november 2016. We ontwaken in een grijze ochtend. In de verte ontwaren we door de mist enkele kale boomkruinen. In dit troosteloze landschap is het dat we de wapenstilstand van de Eerste Wereldoorlog gedenken.

Het is ook een goed moment voor mij om eens een stand van zaken te maken. Als historicus ben ik immers al 3 jaar bezig met de geschiedenis van de gemeente Groot-Lanaken te onderzoeken. En dat specifiek voor de periode van de Eerste Wereldoorlog.

Ik doe dit in mijn vrije tijd. Het onderzoek sleept dus wel wat aan. Want er is véél materiaal over Lanaken en de omliggende regio tijdens de Eerste Wereldoorlog. Ondertussen heb ik al zowat 10.000 foto’s gemaakt in allerlei archieven.

Maar het resulteerde toch al in enkele mooie resultaten, zoals een lezing voor de Nacht van de Geschiedenis in de Waterburcht Pietersheim en een lezing over Edgard de Caritat in het Cultureel Centrum.

De gesneuvelden van Groot-Lanaken

Zo ontstond er met de werkgroep “Helden Groot-Lanaken 1914-1918” een website over de gesneuvelden van Groot-Lanaken. Het is een project dat nog altijd loopt en waarbij het de bedoeling is om voor het einde van de herdenking (2018) enkele resultaten aan jullie te tonen.

[one-half-first]De militaire dossiers van zowat alle gesneuvelden zijn al onderzocht in de archieven van het Belgische leger. Ik ben nu bezig met met het schrijven van hun verhalen. Het zou mooi zijn moest dit in boekvorm aan de inwoners van Groot-Lanaken getoond kunnen worden, met een kleine voorstelling/lezing in elke gemeente.[/one-half-first]
[one-half][/one-half]

[spacer height=”20px”]De beschieting en brand van Lanaken: oktober 1914

Één van de meer bekende oorlogsverhalen uit Lanaken is de straf van de Duitsers in oktober 1914. De Duitse majoor Sterzel arriveerde met een militaire colonne vanuit Tongeren in onze gemeente en beval de beschieting van de kerk en andere gebouwen. Ook huizen en scholen gingen in de vlammen op. En dit als straf voor de oorlogsdaden van toenmalige burgemeester van Lanaken: Edgard de Caritat.

Wat er precies allemaal gebeurde die dag is nog altijd niet in detail bekend of gepubliceerd. Nol Roberts, met zijn eigen blog, heeft echter al heel veel waardevol onderzoek naar deze dag gedaan. Zelf ben ik ook met onderzoek naar deze gebeurtenis bezig. Ik hoop dat er, eventueel met een samenwerking, ook over dit onderwerp een mooie publicatie en lezing komt. Zodat de inwoners van Lanaken weten wat er die dag allemaal gebeurd is.

Edgard de Caritat

Hét oorlogsverhaal van Lanaken is volgens mij dat van onze toenmalige burgemeester Edgard de Caritat. Hij stond voor de hartverscheurende keuze tussen het beschermen van zichzelf en zijn familie, of het beschermen van zijn land, zijn gemeente en haar inwoners.

Hij riskeerde meermaals zijn leven en moest zijn daden ook bekopen met zijn eigen leven. Die daden hadden wel een blijvende impact op de gemeente Lanaken. Want het was omwille van Edgard de Caritat dat de beschieting en brand van Lanaken plaatsvond.

[spacer height=”5px”]Zowat alle archiefbronnen rond Edgard de Caritat zijn onderzocht. Het is nu nog zoeken naar bronnen of verhalen die inwoners van Lanaken zelf hebben of kennen om het onderzoek aan te vullen. Dit resulteert dan hopelijk in een mooie publicatie en lezing waarin het verhaal van onze burgervader wordt verteld.

Ik heb ook contacten met de nazaten van Edgard de Caritat. Zij staan open om in Lanaken een herdenking te vieren in 2019, 100 jaar nadat het lichaam van Edgard de Caritat vanuit Maastricht terug naar Lanaken werd gebracht. Hopelijk kunnen we hier samen, ook de gemeente, iets van maken.

Korte termijn

Wat wil ik nu nog uitvoeren op korte termijn? Voor KGOSSU Lanaken werk ik op dit moment een artikel af over de vrouw van oud-burgemeester Martin. Want ook zij speelde een belangrijke rol voor Lanaken tijdens de Eerste Wereldoorlog. Meer info zal op deze website snel volgen.

Verder zal ik deze website regelmatig aanvullen met geschiedenis-stukjes over Groot-Lanaken.

Jullie hulp nodig

Natuurlijk kan ik als historicus in mijn vrije tijd niet alle bronnen en details onderzoeken. Daarom heb ik ook jullie hulp nodig.

Hebben jullie verhalen, bronnen, brieven, kaarten, foto’s …. wat dan ook over de geschiedenis van Lanaken? Willen jullie mij iets vertellen, mij foto’s laten nemen of iets laten inscannen, of mij zelfs iets schenken? Aarzel dan niet en neem contact met mij op via onderstaand contactformulier.

Elk detail is belangrijk. En samen kunnen we de geschiedenis van Groot-Lanaken onderzoeken en bekend maken. Want het zou zonde zijn om zo’n mooie en indrukwekkende verhalen te vergeten.

[contact-form-7 id=”52″ title=”Contact form 1″]

Neerharen in de 18de eeuw

Net zoals in mijn artikel over het oude Rekem bespreek ik hier kort het Neerharen van de 18de eeuw. Hoe dat eruit zag is makkelijk te achterhalen via de Ferraris-kaart.

De geschiedenis van Neerharen: een blik op de 18de eeuw

Wat al snel opvalt aan de kaart is dat het gebied Neerharen dun bevolkt is. We zien enkele huizen en grotere boerderijen aan weerskanten van de weg liggen. Op deze manier zijn er drie groepjes van woongebied ontstaan, elk van enkele gebouwen groot.

De gebouwen hebben vaak een L-vorm. En wat nog opvallend is: ze beschikken allemaal over hun eigen kleine boomgaard. Dit is te zien aan de boompjes die getekend zijn op het erf rondom de huizen. De boomgaarden en erf van de huizen zijn dan weer afgezoomd door hagen.

Het is niet vreemd dat iedereen zijn boomgaard had. We zitten aan de noordelijke kant van de vruchtbare Haspengouwse grond. De opbrengsten van de boomgaard waren in de 18de eeuw welkom. Die opbrengst kon men makkelijk verdubbelen, want in onze streek had men vaak én een boomgaard met tussen de bomen wat vee. Belangrijke bronnen van voedsel en inkomsten.

Opvallende gebouwen in het Neerharen van de 18de eeuw: kerk en kasteel

Wat me wel in het oog sprong is de kerk. Deze is toch aanwezig, hoewel de bewoning schaars is.

Nog een gebouw, eentje waarvan ikzelf nog nooit had gehoord en misschien velen onder jullie ook niet, is het kasteel in het noordoosten.

Rechtsboven de woonkern van Neerharen zijn twee vierkante gebouwen te zien. Errond ligt een gracht. De tekst op de kaart luidt ‘Chateau’. Zoals je kunt zien snijdt de gracht het eiland nog eens in twee en splitst het de gebouwen nog eens op. Een brug is wel aanwezig.

Het kasteel in het oude Neerharen

Het kasteel stamt waarschijnlijk uit de vroege middeleeuwen en wordt al vernoemd in de 13de eeuw. Door de belegeringen van Maastricht wordt ook de omgeving slachtoffer. Dit had ook zijn impact op deze waterburcht. Zo is er op een kaart uit 1846 al niets meer te zien van de gebouwen die er stonden. De ruïnes zijn nog zichtbaar midden 19de eeuw, maar al snel verdwijnen ze uit het landschap. Met de komst van het kanaal werden de laatste resten begraven.

Neerharen in de 18de eeuw versus nu

Er is veel veranderd aan de plattegrond van Neerharen. Vooral door de komst van de Zuid-Willemsvaart.

OP de 18de-eeuwse kaart zien we nog dat de huidige Heirbaan de belangrijkste verbindingsroute was. Niet moeilijk, dit was al zo sinds de komst van de Romeinen. In onze tijd zien we dat de hoofdbaan echter meer naar het westen ligt (de Staatsbaan).

Wat we ook nog op een hedendaags plan herkennen is de Kasteelstraat. Dit is de straat die we ook herkennen op de Ferrariskaart en die richting het kasteel liep.

Mocht je zelf nog een verhaal weten over een straatnaam of de straat zelf, geef me dan zeker een seintje via mijn contactpagina!

Ook correcties zijn altijd welkom wanneer nodig! Het interpreteren van een kaart is immers niet altijd even makkelijk…

Wil je zelf de Ferrarisatlas aanschaffen? Dat kan zeker, via Bol.com

Verder lezen:
Inventaris Onroerend Erfgoed
Wikipedia Neerharen
Ferrariskaart Neerharen

Gift van een lezer: historisch materiaal

Als historicus kan ik me gelukkig prijzen. Als reactie op mijn blog besloot een lezer immers enkele historische spullen cadeau te geven.

Contact opnemen via mail

Deze keer kwam ik via-via in contact met deze persoon. Maar het is al eerder gebeurd dat er iemand via mijn contactformulier een mail stuurde. Vaak krijg ik dan een vraag binnen, of een verhaal dat iemand wilt delen. Deze keer ging het dus om historische spulletjes die iemand wou weggeven.

Dit weekend ging ik op bezoek bij mijn gulle gever. Daar kreeg ik enkele mooie persoonlijke kaartjes en foto’s, een paar grote prenten en tenslotte nog een mooi en zeer belangrijk stukje geschiedenis uit Lanaken.

Interessante persoonlijke geschiedenis

Het eerste wat tijdens mijn bezoek op tafel werd gelegd was een stukje persoonlijke geschiedenis. Zo kwamen er kaartjes naar boven. Deze waren verstuurd vanuit een Duits gevangenkamp tijdens de Eerste Wereldoorlog. Aan de achterkant staan er handgeschreven teksten op, aan de voorkant foto’s van de soldaten in kwestie.

Enkele andere interessante foto’s zijn van Engelse soldaten. Deze waren tijdens de Tweede Wereldoorlog ondergedoken geweest. Een Lanakenaar heeft ze daarna met de trein richting Brussel en Oostende gesmokkeld. Een verhaal dat ik zeker eens verder ga uitspitten! Dus als je meer weet over Engelse piloten in Lanaken, dan mag je me zeker een seintje geven!

Enkele mooie grote prenten over de Eerste Wereldoorlog

Vervolgens kwamen er enkele grote prenten naar boven. Deze beelden taferelen uit de Eerste Wereldoorlog uit.

Zo is er een aanval van de cavalerie te zien in Mons. Ook een andere veldslag wordt uitgebeeld. En tenslotte de vredesbesprekingen in de bekende treinwagon, waarbij alle hoofdpersonages van de Eerste Wereldoorlog staan uitgebeeld.

Deze prenten geven misschien geen nieuwe historische informatie. Maar als ik ooit weer voor de klas sta als leraar geschiedenis, dan gebruik ik de prenten zeker als inkleding van het lokaal!

Het hoogtepunt: een belangrijke bron voor de geschiedenis van Lanaken

Deze kaartjes, foto’s en prenten waren echter nog niet de belangrijkste historische stukken die ik overgedragen kreeg. Er kwam immers nog een hoogtepunt aan!

Na de prenten kreeg ik nog een nieuw ingekaderd document in mijn handen gestoken. En wat voor een document: het was de herdenkingsposter waarop de gesneuvelden van Lanaken, Eerste Wereldoorlog, op stonden. En dan ook nog eens in zeer goede staat. Deze poster heb ik nergens in een betere staat gevonden.

Dit cadeau betekent veel voor mij. Want deze gesneuvelden betekenden zowat het begin van mjin “carrière” als historicus in Lanaken. Met de werkgroep ‘Helden Groot-Lanaken 1914-1918’ ben ik immers nog altijd onderzoek aan het doen naar deze gesneuvelden.

*update* een lezer liet me weten dat de poster nogal groot lijkt om het origineel te zijn en dat het misschien een kopie is. Dit zoek ik verder uit (en iedereen die meer info heeft: geef me een seintje). In elk geval is en blijft de poster, uit welke tijd ook, waardevol voor mij. Voor het project ‘Helden Groot-Lanaken’ zocht ik immers naar een exemplaar in uitstekende staat om zo al de foto’s te gebruiken. Zo krijgen de oorlogsverhalen ook echt een gezicht.

Hoe gaat het nu verder?

Er was dit weekend geen historicus die gelukkiger was dan ik. Daarom nogmaals bedankt voor deze lezer die deze gift deed.

Ik ga als historicus in elk geval de gekregen stukken van naderbij bekijken. Wanneer ik kan, dan zoek ik in de archieven verder naar meer informatie. Deze deel ik natuurlijk met de gulle gever van deze bronnen. Later deel ik ze dan ook op deze blog en misschien in een lezing.

Heb je zelf nog bronnen waar je niets mee doet? Die verkommeren in de kast of op zolder? Dan mag je altijd eens contact met me opnemen!