Ik sprak al over de Ferrariskaart van Rekem, Neerharen en Pietersheim. Nu is het dan de beurt aan de oude kaart van Lanaken.

Een kerk op de kaart van Lanaken

Op de kaart wordt het 18^de eeuwse Lanaken de ‘seigneurie de Lonaken’ genoemd.

Wat al meteen opvalt is een sterke concentratie van de bewoning. De bewoning in het 18^de eeuwse Lanaken grensde aan de kerk. Die kende toen nog een andere oriëntering dan ze nu heeft. De huidige Sint-Ursulakerk bouwde men immers in 1860, zo’n honderd jaar na het ontstaan van de Ferrariskaart.

Details van oud Lanaken op de kaart

Wat leren we nog uit deze kaart van Oud-Lanaken? Net zoals we al in de andere woonkernen zagen, hebben ook hier de huizen een aangrenzende boomgaard. Nog opvallend is de Langkeukelbeek die het oude Lanaken doorkruist en richting Pietersheim loopt. Op dit moment ligt deze beek deels onder het Molenweideplein.

Als je de beek richting Pietersheim (rechts op de kaart) volgt, dan vind je aan weerszijden twee afbeeldingen op de kaart. Dit zijn volgens mij vijvers die in het 18^de eeuwse Lanaken daar gelegen waren.

Nog opvallend is de tweedeling van grondgebruik in het oude Lanaken. Zo zie je onder de dorpskern de akkervelden liggen. Volgen we de beek naar links op, dan komen we in weilanden terecht. Waarschijnlijk had dit te maken met de eerder vochtige grond hier, door de aanwezigheid van de beek.

Oud Lanaken versus Oud Pietersheim

Hoewel Lanaken nu de kern is van Groot-Lanaken, zien we op de Ferrariskaart dat het in de 18^de eeuw niet helemaal hetzelfde was als nu. Toen lag het zwaartepunt eerder in het gehucht Pietersheim, waar er een veel dichtere bewoning was. Niet zo verwonderlijk natuurlijk. De dorpskern was ook in Pietersheim al heel oud, maar je had er de nabijheid van het kasteeldomein dat aantrekkelijk was voor bewoning en voorzieningen.

Heb je zelf nog info? Verbeteringen? Verhalen over een oudere periode uit Lanaken? Laat het dan zeker weten via mijn contactformulier!

Wil je zelf de Ferraris atlas in huis halen? Dat kan! Ik raad je aan ze via Bol te kopen, dat kan je via deze link.

In dit artikel wil ik samen met jou een kijkje nemen naar het domein & gehucht van Pietersheim in de 18^de eeuw (1777). Hoe zag het landschap er toen uit? Dat komen we te weten via de bekende Ferraris atlas.

Het kasteeldomein Pietersheim in de 18^de eeuw

Op de kaart hieronder zie je het kasteeldomein van Pietersheim. Wat natuurlijk overheerst op dit stukje Ferrariskaart, is het bos van Pietersheim. Aan de afbeelding van de bomen te zien gaat het hier volgens de makers van de kaart over hoogstammen. Niet verwonderlijk wanneer je ook nu nog in het bos komt.

De waterburcht zelf is onderaan de kaart te zien. Het eiland met de drie rode gebouwen toont ons de burchtsite. Het rode gebouw links duidt waarschijnlijk op de verdwenen stallen. Het gebouw in het midden toont ons de woonst van de toenmalige heer. Ook dit gebouw is verdwenen, maar de fundamenten heeft men bij de renovatie van de waterburcht met plantenkorven uitgebeeld. Zo krijg je een idee van hoe het gebouw er heeft uitgezien (met bijvoorbeeld een klein torentje in het midden). Het rode gebouw rechts duidt dan weer op de kapel en andere bijgebouwen waarvan je nu nog goed de sporen terugvindt. Zeker een bezoekje waard dus!

Wat we rond de waterburcht zien, zijn de kasteelgrachten. Zij creëren ook de twee eilandjes die je boven het burchteiland op de kaart vindt. De groen en geel gekleurde vakjes die je op deze eilandjes ziet, duiden op moestuinen. Die zorgden rechtstreeks voor voedselvoorziening van de waterburcht. Op dit moment is dit terug omgevormd tot bos.

Wat mis je misschien nog? Het meer recente slot van Pietersheim? Dat werd pas een kleine 20 jaar later dan deze kaart gebouwd.

Het gehucht Pietersheim in de 18^de eeuw

Naast het kasteeldomein Pietersheim, heb je natuurlijk ook nog het gehucht Pietersheim. Dit ontstond aan het kruispunt van de huidige Waterstraat en Koning Albertlaan.

Op de kaart zie je duidelijk de Waterstraat. Dit is de straat die van bovenaan de kaart helemaal naar beneden loopt en aan weerszijden gebouwen heeft staan. En waarom Waterstraat? Als je goed kijkt, dan zie je dat er een golvend waterloopje dat de grachten van de waterburcht voedt: de Asbeek.

De Waterstraat zelf heeft amper huizen. Dat zou nochtans niet meer lang duren. Zelfs woningen die er nu nog staan dateren al uit de 19de eeuw. In de vroegste periode van het gehucht Pietersheim zijn het echter de (zoals ze nu heten) Putstraat en Winningerstraat die de kern van de bewoning vormen.

Ook in dit gedeelte van Lanaken (het gehucht Pietersheim) zien we weer veel boomgaarden. Iets wat we ook al in Neerharen en Rekem op de Ferrariskaart ontdekten.

Hocht in de 18^de eeuw: rechtstreekse verbinding met Pietersheim

Helemaal rechts zien we Hocht. Deze heeft binnen zijn muren duidelijk moestuinen, boomgaarden en grote gebouwen. Let ook zeker de weg die eruit vertrekt (naar links op de kaart). Langs deze weg ligt een andere beek: de Langkeukelbeek.

Wanneer je die weg volgde, dan kwam je rechtstreeks aan de dreef naar het kasteeldomein uit. Dat stukje dreef bestaat nog en sluit, nu aan op de Koning-Albertlaan. Vandaaruit wordt de rechtstreekse weg naar Hocht afgesneden door het kanaal.

Zoals je ziet waren waterwegen een belangrijk onderdeel van het uitzicht van het landschap. Zowel wegen als gebouwen werden afgestemd op de aanwezigheid van rivieren en beken. De waterburcht had de beken nodig voor watervoorziening (persoonlijk en voor de kasteelgrachten). Hocht werd dan weer strategisch bij de Maas gebouwd.

Heb je zelf nog aanvullingen of verbeteringen? Gebruik dan zeker mijn contactformulier!

Kaart zelf bekijken? Dat kan via deze link

De atlas kopen? Dat kan je zo: