Naast geschiedenis vind ik ook astronomie wel interessant. Zeker als je in historische bronnen of verhalen vermeldingen leest van astronomische verschijnselen. Naast zonsverduisteringen of kometen zijn is ook het noorderlicht een natuurverschijnsel dat je regelmatig in historische bronnen tegenkomt. En laat in 2022 dan ook de oudste vermelding van noorderlicht tot dan toe onderzocht, te zijn gevonden.
Wat is noorderlicht?
Noorderlicht is niet per se een astronomisch, maar eerder een meteorologisch verschijnsel. De officiële benaming van noorderlicht is Aurora Borealis. Veel mensen kennen het ook als poollicht.
Het noorderlicht kan je met het blote oog zien wanneer er geladen deeltjes van de zon, die door zonnestormen tot bij ons komen, in onze atmosfeer terechtkomen.
Het effect kan dan een ‘dansend’ licht zijn dat uit verschillende kleuren kan bestaan, van groen tot paars of rood. De beste plekken om dit poollicht te zien zijn in het verre noorden, alhoewel men al uitzonderlijke waarnemingen in Nederland en België deed.
Noorderlicht (Aurora Borealis): mythen en legenden
Zoals ik al vermeldde kom je in verschillende geschiedkundige bronnen zoals dagboeken, annalen, tekeningen of andere geschriften vermeldingen van weersverschijnselen of natuurverschijnselen tegen. Zo is er de 16de eeuwse vermelding van een zonnestorm waarvan de middeleeuwse ooggetuigen schreven dat de hemel in brand stond. Of de supernova die in de middeleeuwen werd gespot en voor consternatie zorgde.
Ook Aurora Borealis wordt regelmatig vermeld. En er bestaan al sinds mensenheugenis verschillende mythen en legenden rond.
Zo zeggen de Finnen dat het een vos is die met zijn staart op de sneeuw slaat en zo de kleurrijke gensters creërt. De Denen hebben het dan weer over een wedstrijd tussen zwanen en andere noordelijke culturen zoals die van de Inuit zien er vooral een teken van hun voorouders in.
Oude vermeldingen van het noorderlicht: Bamboe Annalen
Aangezien Aurora Borealis als weersverschijnsel interessant genoeg is om neer te schrijven, is het dus wel boeiend om te zien wanneer die waarnemingen werden gedaan en welke impact ze hadden op toenmalige culturen.
Er bestonden al vondsten van oude vermeldingen van noorderlicht. Zo zien we het vermeld worden op kleitabletten beschreven met Assyrisch spijkerschrift, stammend uit 679-655 voor Christus. Maar zelfs bepaalde bijbelpassages, zoals visoenen van de profeet Ezechiël, neergeschreven in 594-593 voor Christus zouden naar het poollicht verwijzen. De in 2022 gevonden beschrijving is echter nog eens 3 eeuwen ouder en komt uit de zogenaamde Chinese Bamboe Annalen.
De vermelding in de Bamboe Annalen, die een stuk Chinese geschiedenis beschrijven, zou uit het jaar 977 of 957 voor Christus stammen. Er wordt in de bron immers gesproken van een zogenaam vijfkleurig licht aan de hemel. Astronomisch onderzoek laat ook uitschijnen dat er zonnestormen plaatsvonden die zwaar genoeg waren om noorderlicht in deze regio te creëren.
Besluit: historische vermeldingen van Aurora Borealis (noorderlicht)
Dat weersverschijnselen in historische bronnen voorkomen is dus verre van een uitzondering. Ook voor Aurora Borealis, waarvan we sinds de ontdekking van de Bamboe Annalen een vroege getuigenis kunnen onderzoeken.
Wanneer we al deze geschiedkundige bronnen naast mekaar leggen, dan kan het mogelijk zijn om (weers)patronen te vinden, mét hun effect op de toenmalige samenleving. Het zou niet de eerste (politieke of economische) crisis of oorlog zijn die uitbreekt na het zien van een of ander natuurverschijnsel. En zoals altijd kan historisch inzicht hierin ons helpen om eventuele alarmbellen in de toekomst te laten afgaan.
Dat natuurverschijnselen al sinds mensenheugenis worden neergepend is niet nieuw. Want ook andere wetenschappelijke ideeën zijn terug te vinden in geschriften die ouder zijn dan je zou denken. Een voorbeeld hiervan is een Chinese tekst die als eerste het menselijk lichaam anatomisch zou beschreven hebben.
