De val van de Berlijnse Muur bondig en begrijpbaar uitgelegd

De val van de Berlijnse Muur is een verhaal dat tientallen jaren ervoor begonnen was. De muur ontstond immers uit de nieuwe vijandige situatie die tijdens de Tweede Wereldoorlog was gegroeid. Twee supermachten stonden toen lijnrecht tegenover mekaar.

Aan de ene kant hadden we de kapitalistische Verenigde Staten van Amerika, aan de andere zijde de communistische Sovjet-Unie. Het wederzijds wantrouwen tussen de twee zorgde voor een nieuwe opsplitsing in de wereld. De Sovjet-Unie had immers Estland, Letland en Litouwen geannexeerd, samen met delen van Finland, Polen, Tsjecho-Slowakije en Roemenië. Verder zaten ook nog Polen, Bulgarije, Albanië, Hongarije en een deel van Duitsland in de communistische invloedssfeer.

Deze gespannen situatie leidde tot de Koude Oorlog. Een oorlog waar er weinig tot geen geweld aan te pas kwam, maar die vooral bestond uit een nieuwe wapenwedloop en het elkaar bedreigen met geweld. Desalniettemin kon men op sommige momenten een Derde Wereldoorlog maar nipt vermijden.

Deze gespannen situatie had Europa dus zelf ook nog eens opgedeeld in een westelijk en oostelijk deel, afgesloten door het zogenaamde figuurlijke Ijzeren Gordijn. Het westelijke deel werkte zowel economisch als militair samen met de Verenigde Staten, het oostelijke deel deed hetzelfde met de Sovjet-Unie.

Beiden hadden een eigen manier om Europa weer op te bouwen nadat de Tweede Wereldoorlog het in de vernieling had gestort. Door deze samenwerking smeedde men ook nieuwe (militaire) bondgenootschappen. De NAVO, de Noord-Atlantische Verdragsorganisatie, kwam zo tegenover het communistische Warschaupact te staan.

De Berlijncrisis en de bouw van de Berlijnse Muur

Één van de andere resultaten van deze Koude Oorlog was ook de tweedeling van Duitsland, in 1949. West-Duitsland, de Bondsrepubliek Duitsland (BRD) genaamd, stond onder invloed het westen en had als hoofdstad Bonn. Oost-Duitsland, de Duitse Democratische Republiek (DDR), stond dan weer onder de invloed van de Sovjet-Unie.

Maar de tweespalt ging nog verder. De Sovjets sloten de hoofdstad Berlijn, die in de DDR lag, in 1948-49 af voor de rest van de wereld. Het Westen hielp de Berlijnse inwoners echter met een luchtbrug om hen van voedsel en andere levensmiddelen te voorzien. Dit feit zou de geschiedenis ingaan als de Berlijncrisis. De massale hulp via de luchtbrug zorgde ervoor dat de Sovjet-Unie deze blokkade al snel ophief.

De stad zou echter toch nog opgesplitst worden in een oostelijke en westelijk deel waarbij grenscontroles door de Sovjets ervoor moesten zorgen dat er niemand vanuit de oostelijke Sovjet-Unie naar het westen kon vluchtten. Dit lukte echter niet en velen gingen op zoek naar geluk in het westen.

Daarom kwam men in de Sovjet-Unie op het idee van de bouw van de Berlijnse Muur rond heel het stadsdeel West-Berlijn. Deze bouw rondde men af in 1961. Men noemde hem ook de ‘muur van de schande’ en ze zou vanaf dan symbool staan voor de Koude Oorlog die de wereld in twee delen splitste.

West-Berlijn vormde immers een nooit geziene situatie in de wereld: een enclave van de BRD dat geheel omsingeld was door de DDR. Over land had men een corridor naar West-Duitsland ingericht maar communicatie en verplaatsingen bleven moeilijk. Door de oprichting van de muur kon ook niemand meer via West-Duitsland verder reizen naar het westen. De opsplitsing was een feit.

Deze situatie zou enkele decennia duren. De bouw van de Berlijnse Muur zorgde voor een 160km lange betonnen grens met prikkeldraad, bewaakt door soldaten en grenswachters. Na de oprichting van de Berlijnse Muur vonden veel vluchtelingen hun weg via prikkeldraad of het raam van huizen die dichtbij de muur stonden de weg naar het westen.

Niet minder dan 192 vluchtelingen zouden echter door Oost-Duitse grenswachters worden dood geschoten. De DDR wou immers vermijden dat er een leegstroom naar het westen kwam, waar de levensstandaard veel hoger lag.

Afbraak Berlijnse Muur

Op 9 november 1989 zou de afbraak van de Berlijnse Muur na vele moeilijke jaren beginnen. De bedroevende economische en sociale situatie in de landen van de Sovjet-Unie haalden een laagtepunt en hervormingen waren broodnodig.

De toenmalige Russische leider Michail Gorbatsjov zorgde hiervoor. Zijn hervormingen, ‘glasnost’ genaamd, zorgden mee voor het ontdooien van de Koude Oorlog. Zo werd Gorbatsjov de eerste Russische leider die weer met de leiders in het westen zou praten.

Een ander effect van de glasnost was dat de staten binnen de Sovjet-Unie steeds dichter bij het westen gingen aanleunen. Het zou ook Gorbatsjov zijn die de goedkeuring voor de val van de Berlijnse Muur zou geven. Zo werd de toenadering tussen oost en west een feit en kon de gevaarlijke gespannen situatie langzamaan verdwijnen.

Ook Helmut Kohl, bondskanselier van West-Duitsland, speelde een belangrijke rol bij de afbraak van de Berlijnse Muur. Hij overtuigde immers het westen ervan om mee te gaan in de toenadering en geen angst te hebben voor het openen van de grenzen. Ook de toenmalige Amerikaanse president George Bush Sr. juichte de afbraak van de Berlijnse Muur toe. Hij zag de afgebroken Berlijnse Muur immers als de ultieme overwinning op de aartsvijand Rusland.

Een filmpje over de Berlijnse Muur: de val samengevat

Het hieronder geplaatst filmpje over de afbraak van de Berlijnse Muur is veelzeggend. Het is duidelijk dat maar weinigen nog hadden verwacht dat men deze grens zou opheffen. Vele vluchtelingen uit Oost-Duitsland trokken meteen richting het westen, vaak in de typische Trabantjes, de kleine autootjes.

De afgebroken Berlijnse Muur vormde het toneel van een waar volksfeest. Veel families en vrienden hadden immers jaren gescheiden geleefd omwille van de grens. De Duitsers hadden het zelf ook altijd moeilijk gehad met de plotse opsplitsing van hun land en waren dolblij toen ze weer werden één gemaakt. Het nieuwe Duitsland zou al snel uitgroeien tot één van de meest vooruitstrevende landen van Europa.

De Berlijnse Muur afgebroken: de effecten in het heden

Kunnen we nu nog sporen van de opsplitsing, die gebeurde door de bouw van de Berlijnse Muur, terugvinden? Zeker wel. Het oostelijk deel van het huidige Duitsland kent een duidelijk hogere werkloosheidsgraad dan het westelijk deel, dat al voor de eenmaking economisch sterker stond. Omwille van de slechte economische situatie die in de DDR bestond, waren veel van de vluchtelingen de jongeren die op zoek waren naar een beter leven.

Bedrijven in het huidige Oost-Duitsland vinden ook nu nog moeilijk jongeren met de juiste opleidingen en ervaring, aangezien velen nog altijd wegtrekken richting westen. Dit heeft ook te maken met het loon, dat in het huidige westelijke Duitsland hoger is dan in het oosten.

Natuurlijk verdient men nu meer dan in de vroegere DDR, maar op vlak van verloning is er nog geen echte eenmaking geweest. Dat zorgt er voor dat ook de consumptie lager ligt in het oosten van Duitsland.

De Berlijnse Muur bezoeken

De Berlijnse Muur bezoeken is zeker mogelijk. Zelfs al spreekt men altijd van de afgebroken Berlijnse Muur. Het bekendste toeristische plekje dat te maken heeft met de val van de Berlijnse Muur is Checkpoint Charlie: de beroemdste bewaakte grensovergang in Berlijn waar nu nog altijd het hokje van de grenswachters terug te vinden is.
Verder kun je nog steeds resten van de afgebroken Berlijnse Muur terugvinden in onder meer de Bernauer Strasse en de East Side Gallery. Wil je heel het traject van de muur ontdekken? Dan moet je de Berliner Mauerweg volgen, een fietspad dat de 160 km lange muur rond West-Berlijn volgt.

Op enkele plekken zie je op de grond ook aangegeven of je nu in West-Berlijn of Oost-Berlijn staat. Kleine kasseistrookjes geven dit aan.

De val van de Berlijnse Muur: 25-jarige viering

Op0 9 november 2014 was het 25 jaar geleden dat de val van de Berlijnse Muur plaatsvond. Als eerbetoon vond er een waar volksfeest plaats met muziek en andere festiviteiten, net zoals een kwart eeuw geleden bij de afbraak.

Men had ook over de lengte van 160 km opgelichte ballonnen geplaatst zodat de muur over heel het traject werd opgelicht. Bij de viering van de val van de Berlijnse Muur werden deze ballonnen opgelaten.