Als we het over boekverbrandingen hebben, dan denken we spontaan aan de libricide (ook wel biblioclasme genoemd) in Berlijn ten tijde van het nazi-regime
Die nazi boekverbranding gebeurde midden in het centrum van Berlijn, jaren vóór het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog. En tijdens mijn bezoek aan de stad wou ik toch eens de plek waar dit gebeurde, bezoeken.
De nazi boekverbranding in Berlijn
Het was op 10 mei 1933 toen de boekverbranding in Berlijn plaatsvond. Nog relatief vroeg, als je het latere verloop van het nazi-regime en de Tweede Wereldoorlog bekijkt. En dat voor een veelzeggende actie. Want naar verluidt werden er zo’n 250.000 boeken verbrand.
Want de boekverbranding had als doel om alle ‘niet-gewenste’ literatuur te verwijderen. Zowel symbolisch als letterlijk. En natuurlijk was het het regime zelf dat besloot welke literatuur niet meer welkom was, en welke wel. Zo gooide men boeken van Karl Marx, Franz Kafka of H.G. Wells op de brandstapel.
De boekverbranding: Bebelplatz
Het is moeilijk te geloven, maar deze cultuurbarbaarse gebeurtenis vond in het centrum van Berlijn plaats, en dat op de toenmalige Opernplatz. Deze is nu omgedoopt tot Bebelplatz.
Het plein zelf is vrij groot, verlaten en in het donker kil. Met in het centrum één lichtrijk monument. Want je kan via een glas in de grond ondergronds kijken naar het Bebelplatz-monument wat lijkt op een reeks lege witte boekenkasten. Het is een zeer ingetogen herinnering, zonder enige duiding. Je moet dus al de geschiedenis van het plein kennen om te weten waarnaar dit verwijst.
Meer weten over de opkomst van het nazisme in het Westen? Dit boek geeft dan een mooi overzicht: De spiegel van het Westen
Rondom de Bebelplatz staan verschillende imposante gebouwen. De Opernplatz/Bebelplatz moest immers de grootsheid van de Romeinse cultuur tonen (men wou deze plek dan ook Forum Fridericianum noemen). Zo vind je er de Staatsopera, bibliotheek, kathedraal en rechtsgebouw terug.
Maar ook in andere Duitse steden vonden in die periode boekverbrandingen plaats.
Is een boekverbranding belangrijk?
Naast het feit dat dit soort brandstapels een soort censuur is, is de daad ook zeer symbolisch. Deze kan het best omschreven worden door een citaat van Heinrich Heine (19de-eeuwse dichter): “Waar men boeken verbrandt, zal men uiteindelijk ook mensen verbranden”
Waren er nog andere boekverbrandingen?
In de loop van de geschiedenis van de mensheid vonden er, zowel voor als na het nazi-regime, wereldwijd nog andere boekverbrandingen plaats. Deze overloop ik in een volgend artikel: boekverbrandingen doorheen de geschiedenis.
Tijdens mijn reis naar Berlijn bezocht ik trouwens ook de Fuhrer-bunker van Adolf Hitler.
Verder lezen? Schaf dan nu het boek De geschiedenis van het nazisme aan!