Dendrochronologie is een aspect uit de geschiedenis die veel mensen niet kennen. Nochtans kent iedereen het trucje om de jaarringen van een boom te tellen zodat je weet hoe oud een boom is. Zoals je weet begin je natuurlijk vanuit het centrum te tellen en elke ring is één jaar. De jaarringen kunnen verschillen in dikte. Dit doet men ook bij het historisch onderzoek, hoewel men hier nog een stapje verder durft te gaan.
De term dendrochronologie: vanwaar komt die?
De term ‘dendrochronologie’ stamt uit het Grieks en combineert drie Griekse woorden: Dendron (boom), Chronos (tijd) en Logos (wetenschap). Dit type onderzoek wordt ook wel jaarringenonderzoek of jaarringonderzoek genoemd.
Dendrochronologie: wat kom je te weten door het tellen van de jaarringen van een boom?
Wat kun je nu allemaal te weten komen door het tellen van de jaarringen van een boom? Je kunt er bijvoorbeeld de leeftijd van een boom kennen, maar ook de leeftijd van historisch materiaal dat uit hout bestaat. Denk aan:
- Houten meubels
- Houten constructies van woningen, waterputten, vloeren, ramen, deuren..
- Houten kaders van schilderijen
- …
De techniek van dendrochronologie is nu om de jaarringen te bekijken die in het hout van het historisch materiaal staan. Men onderzoekt de dikte van de jaarringen en andere specifieke kenmerken. Het klimaat en lokale weersomstandigheden beïnvloeden de jaarringen van een boom immers op een traceerbare manier.
Vooral de vochtigheid kan te zien zijn in jaarringen. Een extreem droog of nat jaar, of heel koude of warme tijden, herkennen de onderzoekers wel wanneer ze het hout van naderbij bekijken.
De cellen die een jaarring vormen zijn immers kleiner wanneer het weer nat en koud is. Bij warm en droog weer zijn ze net dikker. Ook jij kunt dus het historisch weer aflezen van een afgekapte boom! Hoe ouder de boom, hoe interessanter dit onderzoek wordt natuurlijk.
De volgende stap is om vergelijkingshout te zoeken. Dit is hout waarvan men de leeftijd zeker kent. Op die manier kan men de jaarringen vergelijken. Dit doet men bijvoorbeeld door een stukje kern van een bestaande oude boom uit te boren.
Zijn er gelijkenissen tussen het historisch hout en het vergelijkingshout? Dan kun je de jaarringen matchen en zo een datering krijgen van het houten voorwerp uit de geschiedenis.
Teruggaan in de tijd met dendrochronologie
Het is via de techniek van dendrochronologie mogelijk om ver terug in onze tijd te gaan. Met het hout dat in Nederland werd gevonden kan men al dateringen doen die teruggaan tot de laatste Ijstijd, zo’n 11.000 jaar geleden!
Thuis aan dendrochronologie doen
Ook altijd leuk om thuis te doen: als je houten voorwerpen hebt zoals meubels, dan zie je er waarschijnlijk jaarringen instaan. Zie je ook het centrum van de boom in het hout staan? Dan kun je met de jaarringen tellen hoe oud het voorwerp minstens was. Ik zeg minstens, omdat er misschien verdere jaarringen zijn afgekapt bij het bewerken van het hout. Maar toch, altijd leuk om te weten!